Baas Europees Milieuagentschap: "De Croo en Demir maken karikatuur van natuurherstelwet"

Tien jaar lang was onze landgenoot Hans Bruyninckx een van dé gezichten van het Europese milieubeleid als directeur van het Europees Milieuagentschap (EMA). Deze week neemt hij - na twee termijnen - afscheid van zijn agentschap. Hij doet dat in tijden waarin het Europese milieu- en klimaatbeleid door woelig water gaan.

Bruyninckx is niet onverdeeld gelukkig met hoe de Europese natuur erop vooruit is gegaan, die voorbije tien jaar. Dat vertelde hij in "De ochtend" op Radio 1.

"Het is een gemengd beeld. Door het Europese beleid hebben we nu schonere lucht, waardoor minder mensen vroegtijdig sterven of ziek zijn. We hebben ook gewerkt aan de waterkwaliteit. Maar die is iets problematischer doordat water-ecosystemen minder snel terugkomen. We hebben ook meer natuur beschermd. En we hebben in klimaatbeleid aangetoond dat je een economie met ongeveer 60 procent kan laten groeien sinds 1990 terwijl je toch 28 procent minder uitstoot. Dat zijn positieve dingen."

"Anderzijds merken we dat de toestand van de biodiversiteit niet vooruitgaat. Die blijft heel problematisch in Europa. Meer en meer begrijpen we ook dat de chemische vervuiling erg zorgwekkend is. We weten dat het huidige beleid aangescherpt moet worden als we mensen en milieu willen beschermen."

"Op klimaatvlak maken we vooruitgang, maar we zitten niet waar wetenschappers ons vertellen dat we zouden moeten zitten."

Hoewel geen werelddeel sneller zijn uitstoot mindert, is Europa niet op weg om zijn deel te doen om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5 graden Celsius. Hoe komt het dat dat zo moeizaam gaat? "Dat ligt aan de economische systemen die opgebouwd zijn in een periode dat fossiele brandstoffen letterlijk de motor van de economie waren. Daar hangen belangen aan vast en die zijn niet gemakkelijk opzij te schuiven of te veranderen. En het vereist een omslag in je infrastructuur en in het gedrag van de mensen. Dat is natuurlijk niet gemakkelijk."

"Je kan wel zeggen dat het jammer is dat we dertig jaar verloren hebben. Hadden we gedaan wat we hebben afgesproken in het klimaatakkoord van 1992 (tijdens de eerste VN-klimaattop in Rio de Janeiro, red.), dan stonden we er nu veel beter voor." 

Toch blijven nieuwe klimaat- en natuurwetten telkens opnieuw op tegenstand stuiten. Dat was vorige week in ons land nog het geval, toen eerst Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) en daarna ook premier Alexander De Croo (Open VLD) opriepen om even "de pauzeknop in te drukken" en de nieuwe natuurherstelwet voorlopig niet in te voeren.

Had Bruyninckx verwacht dat die natuurherstelwet op zoveel verzet zou stoten? "Ja en neen. Als je spreekt over natuurherstel, moet je ook praten over ruimtelijke ordening, landbouw, bosbouw... Ik had wel verwacht dat daar stevig over onderhandeld zou worden. Ook over hoe we dat economisch en sociaal zullen doen, op een manier die ons beter maakt en niet verder verdeeldheid zaait onder de mensen."

"Ik vind het wel jammerlijk dat men doet alsof je voor het klimaat wel verder kan doen, maar voor natuur even de pauzeknop kan indrukken, alsof die twee niet gekoppeld zijn aan elkaar. Dat is zorgwekkend. We zullen een sterke natuur nodig hebben om koolstof op te slaan, maar ook om ons te beschermen tegen de impact van de klimaatverandering." 

"Als mensen in topfuncties dan doen alsof die twee gescheiden zijn en je hier en daar op de pauzeknop kan drukken, dat is ontgoochelend."

Volgens De Croo en Demir wordt er onvoldoende rekening gehouden met het feit dat elke lidstaat zijn eigen aanpak nodig heeft. Houdt dat steek? "Neen. Landen kunnen deze wetgeving net vaak toepassen binnen hun specifieke context. Dat is een principe dat Europa al jaren toepast."

"Bovendien maakt men er nu ook een karikatuur van. Men zegt: Europa zal niet toelaten dat je op 30 procent van je grondgebied nog iets doet omdat dat harde beschermde natuur is. Dat is niet zo. Europa zegt wel dat je natuurherstel moet doen, ook op plekken waar je economische activiteit hebt. We zullen dus creatief moeten zijn en onze kennis en wetenschap gebruiken. Maar er wordt helemaal niet gezegd dat je op die plekken niet meer mag wonen, infrastructuur aanleggen of aan economische activiteit doen."

"Als iemand die op kennis werkt, vind ik het ontgoochelend dat men de zaken op die manier verdraait."

Doet Europa genoeg om ervoor te zorgen dat iedereen mee is met het milieu- en klimaatbeleid? "Het milieu- en klimaatbeleid zijn niet de oorzaak van ongelijkheid in de samenleving. Die is er al veel langer. Je moet er wel voor zorgen dat milieu- en klimaatbeleid daar niet nog een laag ongelijkheid op leggen."

"We moeten de ervaring inzetten die we hebben met andere essentiële onderdelen van de welvaartsstaat, gezondheidszorg bijvoorbeeld. Daar maken we het wel mogelijk dat mensen die dat anders niet zouden kunnen betalen, toch naar de dokter kunnen of een operatie ondergaan. Zo kunnen we bijvoorbeeld de socialewoningsector gebruiken om ervoor te zorgen dat wie daar woont, de eerste vruchten plukt."

"Gaat dat geld kosten? Natuurlijk. Maar niets doen zal nog meer kosten. Bij de relatief kleine overstroming van de Vesder en stukjes Nederland, Duitsland en Luxemburg is 40 miljard euro schade op twee dagen veroorzaakt. Dat is een miljard euro per uur."

"Er is geen tijd te verliezen want het wordt alleen maar duurder en risicovoller. En het zullen vooral de zwaksten zijn die de gevolgen van de klimaatverandering zullen moeten dragen. Er is ook geen alternatief. De ecosystemen en het klimaat hebben geen cursus economie gevolgd. Die volgen andere wetmatigheden. En vanuit de wetenschap weten we waar die naartoe gaan."

"De voorbije zomer en winter werden door politici bestempeld als exceptioneel en onverwacht. Maar voor wetenschappers waren die dat niet. De kaarten van de modellen van tien, vijftien jaar geleden tonen precies wat we vorige zomer en winter gehad hebben: waterschaarste, hittegolven, bosbranden, landbouwgebieden waar je nauwelijks nog kan planten... Zelfs al wordt er een pauzeknop ingedrukt, de wetmatigheden waar natuur en klimaat aan vasthouden, gaan gewoon door."