"Stalinistische uitslagen" bij Oekraïense referenda, eerste vragen tot aanhechting bij Rusland zijn al verzonden

In vier Oekraïense regio's heeft Rusland de afgelopen dagen referenda gehouden over de aansluiting bij de Russische federatie. Het gaat om de zelfverklaarde onafhankelijke volksrepublieken Donetsk en Loegansk en de recent grotendeels veroverde provincies Cherson en Zaporizja. Volgens de Russen hebben in al die regio's tussen de 87 en de 98 procent van de Oekraïners voor een aansluiting gestemd. "Een stalinistische score, zoals dat dan heet", aldus Marijn Trio in "De ochtend" op Radio 1.

En ook de opkomst zou enorm hoog geweest zijn volgens de Russen, bijna iedereen zou gestemd hebben. "Dat is best grappig", zegt Trio, "de Russen weten zelf eigenlijk niet hoeveel mensen er nog in die regio's wonen en hoeveel er gevlucht zijn. Bovendien bezetten ze ook slechts een deel van de provincies, dan kan je toch moeilijk spreken van bijna 100 procent opkomst?"

Kiev en het Westen hekelen de volksraadplegingen, ze spreken over "schijnreferenda" en deelden al mee de resultaten niet te zullen erkennen. Logisch, vindt Trio. "Dit waren geen referenda, want zowat alle regels rond referenda zijn met de voeten getreden. De stemming werd pas een paar dagen op voorhand aangekondigd, Oekraïne zelf heeft er niet mee ingestemd en er was ook geen internationale controle."

De uitslagen van de stemmingen die de Russische staatspersbureau's gisteren de wereld instuurden, verraden volgens Trio ook veel over de referenda zelf. "Er zijn ongetwijfeld mensen in Oekraïne die graag deel zouden uitmaken van Rusland, zeker in de regio's Donetsk en Loegansk die al sinds 2014 bezet werden en al jaren pro-Russische propaganda te zien krijgen."

"Maar wat dan opvalt is, het verschil in cijfers tussen die regio's en de net veroverde gebieden, waar je toch meer verzet verwacht. Het verschil tussen die regio's is helemaal niet zo groot en dat zegt iets over de geloofwaardigheid van de referenda. Het toont aan dat we aan de hand van deze stemmingen niet kunnen weten hoe de lokale bevolking denkt over Rusland."

Deze situatie doet enorm denken aan 2014, wanneer Rusland het Oekraïense schiereiland de Krim annexeerde na een referendum. "Twee of drie dagen na de stemming werd toen de onafhankelijkheid van het Krim uitgeroepen en direct daarop volgde de inlijving bij Rusland", herinnert Trio zich. "Je zou opnieuw zo'n Krimscenario kunnen verwachten, wat dan inhoudt dat we in Cherson en Zaporizja vandaag of morgen misschien al een soort onafhankelijkheidsverklaring zullen te zien krijgen." Donetsk en Loegansk hebben dat eerder al gedaan. 

In een volgende fase moeten de vier regio’s dan officieel toetreding tot de Russische Federatie vragen. De pro-Russische leiders van het onafhankelijke Loegansk hebben dat ondertussen al gedaan en in Cherson heeft men zelfs niet gewacht tot de onafhanklijkheid om ook al een vraag in te dienen bij Rusland. 

Het zou kunnen dat de ondertekening van die toetredingsverdragen nu vrijdag al op het programma staat. Er gaan namelijk geruchten dat Poetin dan op een grote bijeenkomst zal speechen. Daarna moeten de verdragen ook de toets van het Grondwettelijk Hof nog doorstaan en goedgekeurd worden door de Doema en de Federatieraad. 

"De volgende vergadering van het parlement is pas volgende dinsdag gepland en volgens sommigen is er geen reden om dat te vervroegen", weet Marijn Trio. Het zou dus nog wel een week kunnen duren voor de annexatie compleet is, of misschien zelfs nog iets langer: "Er wordt ook gespeculeerd dat de inlijving een verjaardagscadeau voor Poetin zou kunnen zijn", zegt Trio. De Russische president wordt volgende vrijdag, op 7 oktober, 70 jaar.

In een reactie heeft de Europese Commissie een nieuwe batterij sancties tegen Moskou gepresenteerd. Ze heeft het onder meer een nieuw invoerverbod op Russische goederen, een prijsplafond voor Russische olie en een verbod voor EU-burgers om te zetelen in bestuursorganen van Russische staatsbedrijven.

"We zijn vastbesloten om het Kremlin een prijs te laten betalen voor deze verdere escalatie", zo verwees voorzitter Ursula von der Leyen in een persverklaring naar de gedeeltelijke mobilisatie van Russische reservisten, de "schijnreferenda" in vier bezette gebieden in Oekraïne en de nucleaire dreigementen.  

De Commissie stelt voor om nog meer Russische producten te weren van de Europese markt. De uitbreiding van het invoerverbod zou Rusland 7 miljard euro aan inkomsten kosten. Ook wil de Commissie de export van belangrijke technologie en diensten naar Rusland verder aan banden leggen. Opvallend is ook dat de Commissie EU-burgers wil verbieden om nog langer te zetelen in de bestuursorganen van bedrijven die door de Russische overheid worden gecontroleerd. 

Tenslotte presenteert de Commissie een juridische basis voor de invoering van een prijsplafond op Russische olie. Daarover waren eerder in de schoot van de G7 al afspraken gemaakt. Het plafond zal volgens von der Leyen de Russische inkomsten doen krimpen en tegelijkertijd de stabiliteit op de wereldmarkt behouden. Sommige ontwikkelingslanden hebben nood aan de bevoorrading met Russische olie aan goedkope prijzen, zo merkte ze op.

Na zo'n inlijving zouden de regio's - althans voor de Russen - officieel een deel van de Russische federatie worden en het Kremlin heeft ook al gezegd dat het die gebieden zou verdedigen net zoals eender welk ander deel van Rusland. In een televisietoespraak vorige week zie Poetin dat hij Rusland "met alle mogelijke wapens wil verdedigen". 

Oekraïens president Volodomir Zelenski is niet van plan om het zo ver te laten komen. "We zullen optreden om ons volk te beschermen: in Cherson, Zaporizja, Donetsk en Loegansk, maar ook in de momenteel bezette gebieden van de regio Charkov en op de Krim", aldus Zelenski. "Geen enkele criminele actie van Rusland zal iets veranderen voor Oekraïne."

Hij riep het Westen ook opnieuw op om militaire "steun" te bieden aan zijn leger, dat nog steeds probeert op te rukken in het oosten en zuiden van het land, na een succesvol tegenoffensief begin september in de regio Charkov. "We maken vooruitgang en zullen ons land bevrijden", zei hij, zonder in details te treden.