Raken oorlogen nog opgelost? "De oorlog in Oekraïne zal Poetin nog jarenlang kopzorgen bezorgen"

Onderzoekers zijn het erover eens: de wereld werd er de afgelopen jaren alleen maar gewelddadiger op, toch op vlak van de internationale politiek. Het aantal oorlogen neemt jaar na jaar toe, en ze lijken ook steeds minder makkelijk op te lossen. Al valt er een klein lichtpuntje op te tekenen: de conflicten zijn wel steeds minder dodelijk. Dat zou vooral te danken zijn aan de medische zorg op het slagveld die sterk verbeterd werd waardoor gewonden meer kans op overleven hebben.

De cijfers liegen er ook niet om. Volgens het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) waren er in 2021 in 46 landen oorlogen aan de gang. Al sinds 2010 groeit het aantal oorlogen jaar na jaar. De belangrijkste reden voor die stijging is de groei van het aantal conflicten met minstens één niet-statelijk actor zoals een terreurgroep, een gewapende militie of een criminele organisatie. Oorlogen waarbij twee staten rechtstreeks met elkaar de strijd aangaan, komen daarentegen steeds minder voor.

"Vroeger verklaarden landen elkaar de oorlog, trokken ze ten strijde en tekenden ze een verdrag om de oorlog te beëindigen", verklaart Rudi Vranckx. "Vandaag vechten ze hun geschillen uit door conflicten in andere landen aan te wakkeren of zich te mengen in conflicten die al gaande zijn, denk aan de oorlog in Syrië of Libië." 

Die zogenaamde proxy-oorlogen, waarbij een partij een andere oorlogvoerende partij financieel en militair ondersteunt zonder daarbij zelf rechtstreeks deel te nemen aan het conflict, komen steeds meer voor. Ze blijken bovendien ook moeilijker op te lossen dan een interstatelijk conflict, een rechtstreekse oorlog tussen twee of meer landen.

"In het Midden-Oosten woeden er zo verschillende proxy-oorlogen. In Jemen vechten Saudi-Arabië en Iran al jaren onrechtstreeks een oorlog uit. Bij de burgeroorlog in Syrië raakten zowel de Verenigde Staten als Rusland betrokken, en de lijst van betrokken landen in Libië is zelf te lang om op te noemen. Al die belangen raken dan verweven tot een kluwen dat onmogelijk te ontrafelen is."

Hoe komt het dan dat landen driester en chaotischer te werk lijken te gaan als het gaat om oorlogsvoering? Volgens Vranckx is de wereldorde langzaam veranderd sinds het begin van deze eeuw en ook professor emeritus Rik Coolsaet onderschrijft die stelling: "We zitten vandaag in een multipolaire wereld waar lokale en regionale actoren een veel grotere autonomie hebben dan vroeger onder de Koude Oorlog wanneer je twee grote machtsblokken had die de controle hielden. Dat brengt vandaag een grotere onvoorspelbaarheid met zich mee".

Ook Poetin ging driest te werk met zijn inval in Oekraïne, en de kans bestaat dat het conflict de Russische president nog jarenlang kopzorgen zal bezorgen. "We moeten eigenlijk vaststellen dat invasies sowieso weinig kans op slagen hebben en de conflicten die daarop volgen dus lange tijd kunnen aanslepen", aldus professor Coolsaet. "De Amerikanen ondervonden dat in Afghanistan en Irak, en Poetin zal dat ongetwijfeld ondervinden in Oekraïne."

De reden daarvoor is volgens professor Coolsaet simpel. "Hoe groot de binnenvallende macht ook mag zijn, doorgaans moet die het laten afweten tegen een volk dat in opstand komt en voor z'n eigen voortbestaan vecht. Voor de externe partij staat er daarentegen geen vitaal belang op het spel. Het komt dan ook amper voor dat een binnenvallende macht een duurzame overwinning boekt en het politieke systeem volledig kan wijzigen. Dat zagen we enkel na de Tweede Wereldoorlog in Duitsland en Japan."