Mysterie ontrafeld: olifanten in Botswana stierven aan blauwalg
Eindelijk is het mysterie ontrafeld. De honderden olifanten die eerder dit jaar plotseling gestorven zijn in Botswana, in zuidelijk Afrika, zijn volgens wetenschappers gestorven aan blauwalg. Maandenlang was de doodsoorzaak van de dieren een raadsel. Het antwoord lijkt nu gevonden te zijn, maar toch zijn er nog vele vragen.
Dit voorjaar waarschuwden natuurbeheerders in de Okavango Delta, een natuurgebied in het noordwesten van Botswana, de overheid. Ze hadden vanuit de lucht enkele lichamen van dode olifanten gezien. Eind mei waren het er al 169, begin juli stond de teller op 350. Waaraan de dieren gestorven waren, was een raadsel.
Je zou aan stroperij kunnen denken, maar de meeste kadavers hadden hun slagtanden nog. Vergiftiging door cyanide -iets wat stropers van ivoor vaak durven te gebruiken- was het ook niet, want dan zouden er naast olifanten nog andere dieren gestorven zijn. Het waren zowel mannetjes als vrouwtjes, jonge en oude dieren. Aaseters vermeden de dode olifanten niet en vertoonden ook geen raar gedrag. De meeste kadavers lagen in de buurt van waterbronnen.
Maandenlang stonden wetenschappers voor een mysterie. Inmiddels menen ze het antwoord te weten. De olifanten zijn gestorven door cyanobacteriĂ«n, beter bekend als blauwalgen. Er bestaan zo'n 2.000 soorten van en de meeste zijn giftig. Ze vormen een probleem als ze beginnen te bloeien en een laag in het water vormen. Iets wat dikwijls gebeurt bij warm en droog weer. Â
Wat zijn blauwalgen?
Blauwalgen zijn eigenlijk geen algen, maar bacteriën. Ze komen voor in zoet en zout water en gedijen in waterlopen en vijvers waar weinig of geen stroming op zit. Ze kunnen aan fotosynthese doen, koolstofdioxide (CO₂) onder invloed van zonlicht omzetten in zuurstof.
Bij aanhoudend warm en droog weer kunnen ze beginnen te bloeien en een blauwgroene, soms roodbruine laag op het water vormen. Dan wordt het een probleem, want dan komen er giftige stoffen vrij. Die kunnen fataal zijn voor dieren. Mensen kunnen er huidklachten, ademhalings- en spijsverteringsproblemen door krijgen.
Door de stijgende temperaturen is de kans groot dat we in de toekomst meer en meer met een plaag van blauwalgen te maken krijgen. De voorbije zomers werden ook in ons land meer dan eens zwemvijvers en rivieren afgesloten door blauwalgen.
"Waarom alleen olifanten en waarom alleen op die plaats?"
De olifanten in Botswana zouden volgens het onderzoek dus gestorven zijn aan blauwalgen. 70 procent van de dode dieren werd teruggevonden in de buurt van waterbronnen waar blauwalgen voorkwamen. Toch hebben de wetenschappers nog vele vragen.
"We vragen ons bijvoorbeeld af waarom enkel olifanten gestorven zijn, en geen andere dieren, waarom alleen in dat gebied", zei Mmadi Reuben, dierengeneeskundige bij het overheidsdepartement Wildbeheer en Natuurparken, maandag op een persconferentie. "Er zijn een aantal denkpistes die we nog onderzoeken." Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat olifanten meer vatbaar zijn omdat ze heel wat tijd doorbrengen in water en heel grote hoeveelheden drinken.
(artikel gaat voort onder de foto)
"Ik hoop dat wat de overheid zegt klopt, want het zou andere, meer sinistere oorzaken uitsluiten", zegt Nial McCann, directeur bij de Britse organisatie National Park Rescue, aan de Britse krant The Guardian. Hij suggereerde eerder dat de olifanten misschien vergiftigd waren of stierven aan een onbekende ziekte. Om weefselstalen van dode olifanten te onderzoeken, moeten ze in specifieke omstandigheden bewaard worden en heel snel naar gespecialiseerde laboratoria gebracht worden. Maar dat testen is niet in Botswana gebeurd.
"Gewoon omdat er blauwalgen in het water aangetroffen zijn, wil dat niet zeggen dat de olifanten daaraan gestorven zijn. Zonder goede weefselstalen van dode olifanten zijn al die hypotheses maar wat ze zijn. Hypotheses."
Toeristische trekpleister
Botswana, een land ter grootte van Frankrijk, heeft de grootste populatie olifanten in heel Afrika: zo'n 130.000 dieren. In de Okavango Delta leven zeker 15.000 olifanten. Ze zijn een toeristische trekpleister, ecotoerisme staat voor zowat 10 procent van alle inkomsten in Botswana.
Tot nu had het land een goede reputatie op het gebied van natuur- en dierenbescherming. Al veroorzaakte president Mokgweetsi Masisi vorig jaar controverse door voor het eerst in vijf jaar weer toestemming te geven om jachtvergunningen uit te reiken. Volgens hem nodig om de verhouding tussen mens en olifant weer in evenwicht te krijgen.