Aardappeltaart met Roscoff-uien en wijnsaus zonder alcohol: dit sterreneten staat op menu in ruimtestation ISS
De Franse astronaut Thomas Pesquet vertrekt vandaag naar ISS, het International Space Station. En hij krijgt iets bijzonders mee: maaltijden van een sterrenkok uit Parijs. Maar koken voor het ISS vraagt om een compleet andere werkwijze. "Je moet het voedsel een uur verhitten op 140 graden. Normaal wordt het dan kei- en keihard."
Het lijkt op een keuken, want er staan pannen op kookplaten te pruttelen en er liggen peren. Maar er staan ook laboratoriumglaswerk en objecten met nagebootste moleculen.
"Het is een laboratorium en we bedenken hier het eten van de toekomst", vertelt Raphaël Haumont, scheikundige van de Université Paris-Saclay.
"We hebben het zo'n tien jaar geleden samen opgericht om na te denken over duurzaam eten, gewoon hier op aarde", zegt Thierry Marx, chefkok van restaurant Sur Mesure, goed voor twee Michelin-sterren. "Maar we zijn ook benaderd om eten voor in de ruimte te bedenken en te ontwikkelen. Voor het ISS."
Vandaag vertrekt de Franse astronaut Thomas Pesquet vanaf het Kennedy Space Center in Florida naar het International Space Station, ISS. Hij blijft er zes maanden, gaat wetenschappelijke experimenten doen en dat allemaal terwijl het ISS met een snelheid van zo'n 25.000 kilometer per uur baantjes om de aarde trekt.
Tijdens die reis van zes maanden mag hij dus ook soms even genieten. Dat wil zeggen: lekker eten, mét Michelin-sterren. Wetenschapper Haumont en sterrenkok Marx bedachten vier speciale gerechten voor in de ruimte.
- Een hartige aardappeltaart met Roscoff-uien en truffel
- Rundvlees dat 7 uur heeft gesudderd met wijn-paddenstoelsaus
- Een amandeltaartje met gekaramelliseerde peer
- Speciaal geprepareerde kerstomaatjes
"We zijn al jaren ruimtevoedsel aan het bedenken in ons laboratorium. We experimenteren volop en we testen alles", zegt Raphaël Haumont. Thierry Marx: "In de ruimte is niets hetzelfde als hier. Alles is anders. Koken voor in de ruimte draait om innovatie. Er zijn zoveel beperkingen, er worden zoveel eisen aan ons gesteld. Het is enorm ingewikkeld maar ook enorm spannend."
Bekijk hier beelden van de vorige ruimtemissie van Thomas Pesquet in het ISS en lees onder de video verder:
In de ruimte is niets hetzelfde als hier. Alles is anders. Koken voor in de ruimte draait om innovatie
Allereerst geldt er voor elke astronaut een streng dieet. Er is per persoon precies vastgelegd welke en hoeveel voedingsstoffen in de ruimte worden gegeten en gedronken. In een geïsoleerde omgeving op 400 kilometer van de aarde, zonder ziekenhuis in de buurt, is een perfecte gezondheid cruciaal.
Strenge voorwaarden
In het ISS gelden vanzelfsprekend ook hygiëne-eisen. Wie thuis aan tafel zit, morst wel eens. Maar een korrel of kruimel die in het ISS zonder zwaartekracht gaat rondzweven en eindigt in de apparatuur kan al snel enorme schade aanrichten.
Het eten zelf moet ook extreem lang houdbaar zijn. Pesquet blijft zes maanden in het ruimtestation. En aan het eind van dat verblijf moeten zijn meegebrachte maaltijden nog steeds smakelijk zijn.
Een schimmel in de kaas, een bacterie in de zuivel: uitgesloten. Niemand zit te wachten op een astronaut met buikgriep
En "smakelijk", dat is in de ruimte iets heel anders dan op aarde. Omdat astronauten gewichtloos zijn, veranderen hun geur- en smaakvermogens. Het voelt alsof je snipverkouden bent en bijna niets ruikt of proeft. Dat vraagt nogal wat vakmanschap van de kok.
De ingrediënten van voedsel kunnen, tot slot, ook schade aanrichten. Een schimmel in de kaas, een bacterie in de zuivel: uitgesloten. Niemand zit te wachten op een astronaut met buikgriep.
"Al het eten moeten we super-pasteuriseren en super-steriliseren om micro-organismen te doden", vertelt Haumont. "Het voedsel moet bijna een uur lang worden verhit op 140 graden. Nou, denk maar na: een taartje, gevogelte, vlees, dat wordt dan kei- en keihard. Dat is een grote uitdaging voor ons: om de gerechten tóch zacht en smaakvol te houden."
BEKIJK: Thierry Marx legt uit wat de grootste uitdaging is aan astronauteneten ontwikkelen.
Van tubes appelmoes tot luxediners
Nadenken over space food is niets nieuws. Maar toen de eerste astronauten zo’n 60 jaar geleden in een baan om de aarde terechtkwamen, was hun voedsel nog geen prioriteit.
De Amerikaan John Glenn en de Rus Yuri Gagarin kregen begin jaren 60 allebei een soort tandpastatubes mee: voor de één zat er appelmoes in, voor de ander gepureerd vlees. De tube konden ze leegknijpen in hun mond.
Astronauten kregen aanvankelijk vooral gevriesdroogde poeders mee. Die moesten ze mengen met koud water: warm water was er toen nog niet in ruimtevaartuigen.
Het Skylab uit de jaren 70 was al wat moderner. Er waren vorken, messen en lepels en aan boord was er zelfs voor het eerst een "eetkamer" waar de astronauten aan tafel zaten voor de maaltijd. Maar pakjes en poeders waren nog steeds de norm. Anno 2021 is er wel wat verbeterd.
Comfortfood in het ISS
"Thomas Pesquet vroeg ons om rundvlees met paddenstoelen: dat is een favoriet van hem", zegt Thierry Marx. "We maakten ook truffel en wijnsaus."
De sterrenkok uit Parijs werkte in 2016 ook al voor de Franse astronaut. Pesquet reisde toen voor het eerst af naar het ISS. Hij vroeg Marx om een paar "feestelijke" gerechten, voor bijvoorbeeld verjaardagen aan boord. Het was een succes.
Voor de vier gerechten van deze ISS-missie hebben we zo'n 10 maanden in ons laboratorium gewerkt
Pesquet vroeg Marx om het deze keer nog eens te proberen. Ook nu gaat het weer niet om de "dagelijkse" maaltijd maar om etentjes voor speciale gelegenheden. "Comfort food", noemen Marx en Haumont het.
"We hebben geprobeerd de lat nog hoger te leggen dan in 2016", vertelt Haumont. "Voor de vier gerechten van deze ISS-missie hebben we zo'n 10 maanden in ons laboratorium gewerkt."
Er werden ingenieuzere recepten bedacht. En voor de verpakking werd een plantaardig membraan ontwikkeld: lichtgewicht en afbreekbaar. "We hebben al twee patenten op nieuwe verpakkingen aangevraagd", vertelt Haumont.
Ook voor de gerechten kwamen er nieuwe technieken aan te pas. "Truffel is riskant, vanwege bacteriën", aldus Marx. "Dus de truffel hebben we in ons laboratorium bewerkt. Met vriestechnieken kan je delen van de truffel isoleren en die kan je dan in het eten injecteren."
Eten draait om emotie.
Of je nou hier eet of in het ISS
De wijnsaus was ook geen sinecure. Alcohol is verboden aan boord van het ISS. Raphaël Haumont: "We hebben het recept van een klassieke wijnsaus genomen met een mooie Franse Grand Cru uit Bordeaux. Met scheikundige technieken hebben we de alcohol, de ethanol, er compleet uitgehaald. Na lang experimenteren slaagden we er in om de wijnsaus te krijgen zoals we die wilden: er zit geen alcohol meer in maar ze smaakt nog exact zoals die Grand Cru."
BEKIJK: Raphaël Haumont legt uit hoe je wijnsaus maakt zonder alcohol.
Thierry Marx: "Eten draait om emotie. Of je nou hier eet of in het ISS. Dat was de grote uitdaging voor ons. Aan de ene kant heb je die enorme lijst met eisen waar je aan moet voldoen. En aan de andere kant wil je gewoon dat de astronauten straks genieten, blij worden en samen een mooi moment beleven als ze van ons eten proeven."
BEKIJK: Thierry Marx legt uit dat hij hoopt dat de astronauten er hopelijk van kunnen genieten.
Bekijk hier de reportage van "Het journaal":
