BEKIJK - 5 maanden na Waalse watersnood ruimen Vlaamse vrijwilligers nog élk weekend puin: "Hier zijn handen te kort"

Zaterdagochtend, halfnegen. De ene na de andere auto rijdt het donkere kerkplein van het dorpje Prayon op. Af en toe ook een bestelwagen, volgeladen met ladders, schoppen, verlengkabels. Ze zijn met 26 vandaag, de vrijwilligers van “TeamEclairs” en ze komen uit Leuven, Hasselt, Maastricht, Antwerpen of de Vlaamse Ardennen.  

Op weg naar Prayon: dichtgetimmerde huizen, hopen puin op de stoepen, putten in de weg waar gewerkt wordt aan de nutsvoorzieningen. “Als ik kom aanrijden ben ik nog altijd geschokt als ik de ellende zie,” zegt vrijwilliger Bob. “Verlaten straten, winkels die niet open zijn. Het gaat altijd heel diep bij mij. We zijn hier voor het goede doel, om de mensen te helpen.” 

De meeste vrijwilligers zijn anciens; ze komen hier al vijf maanden, sinds de watersnood van midden juli, vaak op zaterdag én zondag. Mannen, vrouwen, jong en wat ouder. Ze schieten hun overalls aan en wachten op instructies. Nadine heeft een strakke planning gemaakt.  “Drie werven vandaag. Rue Fenderie, laatste huis in de rij. Wat moet daar gebeuren? Muren afkappen, vals plafond uitbreken, keuken uitbreken. Philippe brengt de stroomgroep en de kruiwagens. Jens, Koen, Dirk, jullie zitten ook in dat team. Tot straks!"

Even later zitten we in de “klusbus” van Philippe Duquesnoy, de bezieler van “TeamEclairs”: “We rijden naar een wijk die nog afgesloten is, de nieuwe brug ligt er al, maar is nog niet in gebruik.” Het moet een romantische plek zijn geweest aan de oevers van de Vesder. Na omwegen doemen er enkele spookhuizen op. Afgelopen zomer stonden ze drie meter onder water. De bewoners hebben elders onderdak gezocht, tijdelijk of definitief.

Dirk heeft hier al eerder puin geruimd. “De bewoonster was content dat ik haar vuurtje weer aan de praat kreeg; dat zat vol modder.” De ene alleenstaande vrouw is van plan om terug te keren, de andere wil het huis verkopen. “Maar wat gaat ze daar nog voor krijgen?” 

Philippe Duquesnoy legt uit wat de vrijwilligers van “TeamEclairs” zoal doen: “Alles wat door de overstroming kapot is, verwijderen we, zodat het huis in een ruwbouwfase komt om dan na de winter te kunnen heropbouwen. Alles is nog nat, alles moet uitdrogen.” 

“TeamEclairs” ontstond afgelopen zomer rond een gaarkeuken in de gemeente Prayon. “Er waren veel mensen die vroegen waar ze konden helpen. Ik ben dat wat gaan organiseren en nu is er een groep van 50, 60 vrijwilligers die op regelmatige basis komen werken.” Een snelle rekensom leert dat het team intussen zo'n 130 huizen heeft aangepakt.

Elke zaterdag en zondag om kwart voor negen worden de taken verdeeld; om negen uur is iedereen ergens aan de slag. De dankbaarheid van de getroffenen is groot. “We kunnen een grote klus in één dag klaren, met 9 of 10 man. Vandaar ook de naam “TeamEclairs” (bliksems, red.). Hoewel we ook altijd éclairs meebrengen om 's middags op te eten,” lacht Philippe. Overigens zijn ook de vrijwilligers zelf tevreden met een goede organisatie. “Het geeft voldoening efficiënt gewerkt te hebben.”

“We zijn nu vijf maanden verder en onze hulp is nog altijd nodig,” zegt Philippe Duquesnoy. “Mensen vonden ons eerst via mond-aan-mond-reclame of via sociale media. Nu flyeren we en gaan we rond. De hulpvragen blijven komen.”

“TeamEclairs” gaat eerst aan de slag in die huizen waar nog mensen wonen. “Dat vinden we het belangrijkste, families met kinderen, mensen die niet kunnen verhuizen. Omdat de kinderen hier naar school gaan, omdat de ouders hier werken.” Niet iedereen heeft vrienden of familie of geld om te verhuizen. “Voor de rest maken we geen onderscheid. Iedereen heeft dezelfde problemen: huis overstroomd, er moet geruimd worden. Er zijn hier gewoon veel handen te kort.”

Kilometers verderop in een woonwijk staan vier vrijwilligers een tegelvloer uit te breken, met veel stof en decibels. Nog eens vier anderen manoeuvreren de stukken vloer met kruiwagens naar buiten. Annelien hanteert de “marteau-piqueur”, de drilboor, alsof ze nooit anders heeft gedaan. Ze werkt in het stedelijk onderwijs in Antwerpen. Ook zij is er van bij het begin bij. “Ik draag geen steentje bij, maar een steentje wég voor de mensen hier," lacht ze. "Het geeft hen moed dat wij ook volhouden. Sommigen hebben een klein netwerk. Ik denk dat wij als vrijwilligers heel belangrijke werkkrachten zijn. En ik zie er nog altijd heel hard de noodzaak van in.” 

Maar Annelien haalt er ook persoonlijke voldoening uit, om verschillende redenen. “Dat afbreken is een soort work-out. Ik steek wat op over renovatie. En dit is een fijne, diverse groep vrijwilligers.” Van het huis is intussen enkel de buitenste schil over. Pleister, isolatie, binnenmuren, brokken tegelvloer: alles ligt in grote hopen op straat.

Philippe Duquesnoy heeft een voltijdse baan in de grafische sector. Daarnaast is hij nu al meer dan vijf maanden elk weekend aan de Vesder. “Mijn persoonlijke motivatie? Als je hier eenmaal bent geweest en je ziet welke problemen de mensen hebben, dan word je hier telkens weer naartoe gezogen. Je bouwt ook een persoonlijke relatie op met de inwoners. Er is een grote verbondenheid.”

Dat beaamt ook Willy uit Hasselt. “Je moet maar tien meter een straat inlopen en ergens binnenkijken om te zien dat er werk is. Je biedt hulp aan en mensen zijn tevreden.” Op de eerste dag pakte hij een huis aan, en daarna dat van de buur. “Die mensen zagen elkaar anders nooit en na verloop van tijd zaten we samen te picknicken ’s middags.” Bij Willy thuis in Hasselt stond het water deze zomer ook 30 centimeter hoog tegen de garagepoort. “Dat was voor mij de trigger om hier te komen helpen. Je moet het maar aan de hand hebben.”  

Vrijwilliger Bob uit Leuven, alpinopet schuin op het hoofd en af en aan lopend met kruiwagens vol puin, is ook een diehard: “Ik kom elk weekend naar hier en ik doe het op twee sporen. Op zaterdag kom ik werken in de woningen; op zondag ga ik helpen om de rivier de Hoëgne op te ruimen, met een groep Waalse vrijwilligers. Het zijn altijd heel goede ploegen, met veel kameraadschap, solidariteit en inzet.”

Het huis van inwoner Thierry is intussen leeg, na de doortocht van "TeamEclairs". De joviale zeventiger schenkt cola en vraagt: "Iemand een sandwich? Ik heb ook rijsttaart mee, een specialiteit van Verviers." Hij laat zijn doorweekte collectie stripverhalen zien, gesigneerd en wel. Een levenswerk naar de vaantjes. “Ik heb hier Vlaamse vrijwilligers gehad én Waalse. Ik ben hen allemaal dankbaar. Chapeau en respect!” Thierry woont nu elders; hij hoopt in “augustus, september volgend jaar” weer in zijn huis te kunnen. Met de verzekeringen is het bij hem “meegevallen”.

Brice, een andere inwoner die hulp krijgt van “TeamEclairs”, is ook optimistisch. “La vie continue. Dit is ook een mogelijkheid om het huis op te knappen. Het is een nieuwe etappe, een manier om het slechte ten goede te keren.

Maar er zijn ook veel andere verhalen. “Naar mijn gevoel gaat het achteruit met de moraal hier,” zegt Philippe Duquesnoy. “Het blijft maar duren. De hulp komt maar heel traag op gang. De dagen zijn kort en het vriest 's ochtends al...” 

“TeamEclairs” probeert behalve materiële hulp ook wat vrolijkheid, wat convivialité in de keet te brengen. “Maar als we op zondagavond vertrekken voel je de tristesse.”

We brengen een bezoekje aan danseres Cathy, die van een uitkering leeft en met haar bejaarde moeder in een mooi oud pand woont, vlak bij het water. “Ik probeer te voorkomen dat dit huis een puinhoop wordt en ikzelf een “sdf” (een dakloze, red.).” Ze weet niet waar eerst te beginnen. “TeamEclairs” en andere vrijwilligers hebben het huis gestript. Blote muren, plastic in plaats van ramen. Het is koud binnen. Cathy behelpt zich met wat elektrische vuurtjes. 

Er staat een houtkachel klaar, maar Cathy durft de schoorsteen niet zelf open te maken. “Ik vertrouw het niet, ik wil geen brand stichten na al dat water.” Ze wacht op vaklui voor allerlei reparaties, maar die zijn overbevraagd. Ze wacht ook op geld van de verzekering. “Ik heb 10.000 euro gekregen. Daarmee heb ik drie ramen en een glazen deur besteld en toen was het al bijna op.”

Philippe Duquesnoy van “TeamEclairs”: “Er zijn veel mensen die niet met de werken durven te beginnen, zolang ze geen akkoord hebben van de verzekeringen. Anderen, die zich financieel meer kunnen permitteren, trekken zich daar minder van aan. En dan zijn er nog de huurders, die zijn het slechtste af. Zij moeten wachten op de eigenaar, die wacht op de verzekering … en zelf kunnen ze moeilijk een ander huis huren.”

Cathy geeft toe: “ik heb te veel aan mijn hoofd. Slaaptekort – ik stuurde vannacht zeven mails – de urgentie van alles, het feit dat het niet vooruitgaat. De emmer loopt vol. Dan krijg je zwarte gedachten. Ik durf al eens tegen de muren te schreeuwen: nom de Dieu!” Een klein beetje troost vindt Cathy in de natuur. “Ik hoorde gisteren weer een uil.”

Wat de klussers van "TeamEclairs" betreft: is het niet bizar dat dit essentiële opruim- en afbraakwerk door vrijwilligers moet gebeuren, nu al vijf maanden? Philippe Duquesnoy: “Het zou logischer zijn dat bijvoorbeeld het leger of de civiele bescherming de coördinatie van de vrijwilligers op zich neemt.” 

Hoe dan ook gaat deze catastrofe de krachten te boven van een kleine gemeente als Trooz, waar Prayon toe behoort, met beperkt personeel en beperkte middelen. “De gemeente was helemaal niet voorbereid op zoiets,” zegt Philippe Duquesnoy, wiens organisatie overigens goed samenwerkt met de lokale overheid.

"TeamEclairs" is niet alleen. Vanuit verschillende gemeenten in de Kempen is een grote hulpactie opgestart voor Prayon: "1.000 handen". In oktober zijn de sporthal en de cafetaria opgeknapt; ook de oevers van de Vesder worden opgeruimd. Het plan is nu om aannemers uit Vlaanderen een of meerdere huizen te laten "adopteren" om op te kalefateren. Want aan aannemers en vaklui is er groot gebrek.  Ook "TeamEclairs" denkt aan de mogelijkheid om als vrijwilliger mee te helpen met professionelen uit de bouw.

Daarnaast zijn er nog altijd inzamelacties voor de slachtoffers van de watersnood. Vanuit Limburg zijn 200 kacheltjes naar Trooz gebracht, die via het Rode Kruis worden verdeeld en ook het bisdom Brugge leverde recent winterse hulpgoederen. 

Niet dat de overheid stil zit. Wie rondrijdt in de vallei van de Vesder ziet hoe veel grote infrastructuurwerken tegelijk gaande zijn. Wegen en bruggen worden hersteld, rivieroevers verstevigd. Om de twintig meter zit er wel een werfput in de stoep; de gasmaatschappij werkt zich uit de naad om leidingen en aansluitingen te herstellen; die klus is bijna geklaard. Getroffen gemeenten maken werk van hervestiging voor wie tijdelijk niet in zijn huis kan wonen. Ocmw's draaien overuren; het Rode Kruis verdeelt nog elke dag honderden warme maaltijden. En toch blijven veel mensen in de miserie zitten.

We staan met vrijwilliger Dirk van "TeamEclairs" in een gestripte woonkamer, het lijkt wel een grot. De muren kaal tot op de baksteen. Enkele stoelen rond een elektrisch vuurtje. Een bouwdroger draait overuren om het vocht op te slorpen. “Dat is nu nog altijd de realiteit, zie. Terwijl ze bij ons denken dat het in orde is. Er zijn mensen in Vlaanderen die zeggen: dat is toch niet zo erg met de verzekeringen. De slachtoffers gaan er nog aan verdienen. Daar krijg ik het van! Dan zeg ik: kom eens mee kijken!”