360 afgelaste premières, 2.600 gemiste voorstellingen en 170 expo’s die niet doorgaan: het culturele bloedbad na corona

Cijfers liegen niet, en dus ziet u ze meteen bovenaan in de titel: 360 gemiste premières (in binnen- en buitenland) van Vlaamse producties, 2.600 speeldata in het buitenland die niet zullen plaatsvinden, 3.000 concerten van  Vlaamse artiesten die worden geannuleerd en 170 gesloten tentoonstellingen wereldwijd met werk van Vlaamse kunstenaars.

Het zijn cijfers die Kunstenpunt verzamelde, op basis van de prestaties van vorig jaar en op actuele gegevens uit hun databank. Een inschatting van de schade, als de coranacris tot eind augustus de theaterzalen en musea dichthoudt. Het werkelijke cijfer kan iets hoger of lager liggen, afhankelijk van het moment dat we weer "uit ons kot" mogen.

Die timing zou volgende week woendag duidelijk(er) moeten worden, dan staan zomerse evenementen op de agenda van de Nationale Veiligheidsraad, verklaarde minister-president Jan Jambon (N-VA) vandaag in het commissie Cultuur van het Vlaams parlement. Maar onder het huidige theaterseizoen (dat tot juni loopt) mag u nu al een streep zetten, de meeste huizen hebben dat voortijdige einde al bekendgemaakt. KVS in Brussel deed dat vandaag nog.

“Dit is in één woord samen te vatten: desastreus. Op korte én op lange termijn”, getuigde acteur Michaël Pas in "De ochtend" op Radio 1. Ook zijn werk is nagenoeg volledig stilgevallen, en hij is niet de enige in de cultuursector. "Wij zijn de eerste en laatste slachtoffers van corona."

Theater- en andere huizen zullen wellicht niet als eerste mogen heropenen bij een versoepeling van de maatregelen. Zelfs wanneer een duidelijke datum wordt gegeven moet alles opnieuw worden opgestart. Maar wat met de gemiste uitvoeringen, worden die alsnog hernomen? En dúrft het publiek de zaal wel terug in, zodra het mag? De ticketverkoop ligt op dit moment nagenoeg stil. Zolang zijn er weinig tot geen inkomsten, maar wel uitgaven. 

Bij zowat elk theaterhuis zijn werknemers een of verschillende dagen per week tijdelijk werkloos. Makers zitten thuis, filmsets zijn opgedoekt, tentoonstellingen gesloten en repetities voor onbepaalde tijd uitgesteld. 

Voetvolk, het dansgezelschap rond choreograaf Lisbeth Gruwez, werkt bijvoorbeeld met een vaste kern van vijf mensen (communicatie, productie, ...) die sinds deze maand thuiszitten. Zakelijk leider Maarten Van Cauwenberghe is eerlijk, in een reactie aan VRT NWS: "Wij hadden gelukkig reserve opgebouwd. Wij passen als vzw de 30 procent die onze technisch werkloze werknemers nu minder verdienen zelf bij, maar ik kan dat niet tot eind augustus volhouden." 

Anderen hebben minder geluk, en hebben letterlijk geen inkomsten op dit moment, zegt ook Michaël Pas: "Gesubsidieerde theaters gaan het wel overleven, maar in de privé zien we andere gevaren op de loer liggen." Er komt "een golfje van faillissementen op ons af", is te horen bij experts. 

Er zijn wel degelijk steunmaatregelen. Zo kan de cultuursector gebruik maken van de hinderpremie van 4.000 euro, wanneer een vzw geen inkomsten meer heeft. Als het gaat om een omzetverlies kan ook een compensatiepremie van 3.000 euro worden aangevraagd. Subsidies die al toegekend waren, moeten niet terugbetaald worden wanneer de projecten afgelast zijn door de coronacrisis. De regels rond tijdelijke werkloosheid zijn versoepeld, er is een taskforce opgericht en er komt een noodfonds.

Toch zijn er heel wat specifieke regels in de sector die nu moeilijkheden geven, zoals contracten die vaak pas op het laatste moment worden getekend. "Je staat al met je kop op je affiche, maar het contract is er nog niet", zo stelt Pas, hij pleit daar voor meer soepelheid. "Als men gaat vasthouden aan precoronaregels, dan gaan de goedbedoelde maatregelen niet terechtkomen bij de mensen die het nodig hebben." 

Een noodfonds van 200 miljoen euro dat de Vlaamse regering eerder aankondigde klinkt goed, maar dat fonds dient om de schade te vergoeden van verschillende sectoren. Ook de sierteelt zal gebruik kunnen maken van dit fonds, net zoals sport- en jeugdorganisaties, verduidelijkte minister-president Jambon vandaag tijdens een digitale commissie. De telers hebben al een verlies van 135 miljoen euro gecommuniceerd, het is dus afwachten hoeveel geld uiteindelijk naar cultuur zal gaan. 

Tenslotte stipte Jambon aan dat enkel gesubsidieerde organisaties in aanmerking komen voor het noodfonds, en de timing blijft onduidelijk: "Pas als alles in kaart is gebracht kan uitbetaald worden, daar is nog geen timing mogelijk. We hebben niet de ambitie om álle schade te vergoeden, maar om organisaties door deze periode te helpen zonder dat ze op de fles zouden gaan."

"Spektakels, evenementen in openlucht, theater- en muziekfestivals, ... Ik mag er niet aan denken wat voor zomer we gaan krijgen", vertelt Michaël Pas aan VRT NWS. 

De sector hoopt dat Theater Aan Zee, het theaterfestival dat eind juli start in Oostende, een nieuw startpunt zou kunnen worden. Dat het festival van Avignon - dat gisteren een officiële programmatie aankondigde met behoorlijk wat Belgen - begin juli zou starten wordt zeer onwaarschijnlijk genoemd.

Minister-president Jambon wilde niet voor z'n beurt spreken in de cultuurcommissie, maar relativeerde de doemscenario's. Hij ziet wel degelijk mogelijkheden om relatief snel theater- en andere huizen gefaseerd te laten heropenen. Maar de uiteindelijke beslissingen worden door de Nationale Veiligheidsraad genomen.

Geplande voorstellingen worden waar mogelijk in het komende seizoen geprogrammeerd, om op die manier toch iets van inkomsten terug te verdienen én om het werk alsnog te tonen. Alleen zat dat seizoen al goed vol. "Wij hebben voorstellingen van mei al moeten doorschuiven naar mei 2022, die spelen we dus pas over twee jaar", verklaart Maarten Van Cauwenberghe van Voetvolk. 

Kleine producties kunnen relatief makkelijk schuiven, maar grote producties ondervinden nu al agendaproblemen, want makers hebben vaak andere engagementen. "Het kaartenhuisje stuikt in elkaar", besluit Michaël Pas. "Er zijn maar zoveel speelplekken. Er ontstaat nu een strijd tussen gezelschappen, om toch nog ergens te kunnen spelen." Het komende seizoen belooft dus overvol te worden, maar wat deze coronacrisis op lange termijn zal betekenen voor de sector is onduidelijk.

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":