Amerikaanse staten spannen rechtszaak aan tegen noodtoestand om grensmuur

Toen Donald Trump vrijdag de noodtoestand uitriep, had de Amerikaanse president het al meteen voorspeld. “We zullen voor de rechter gedaagd worden.” En dat is nu dus gebeurd. Een groep van zestien staten stapt samen naar de rechtbank om de noodtoestand ongedaan te maken. Ze vragen de rechtbank om Trump tegen te houden om een grensmuur te bouwen zonder toestemming van het Congres en daarvoor 8 miljard dollar uit te geven die niet begroot was.

“Ze zeggen dat de noodtoestand hier misbruikt wordt om de democratische controle op de begroting door het Congres te omzeilen”, legt Amerika-correspondent Björn Soenens uit. “Normaal controleert het Congres de portemonnee en hiermee omzeilt de president dat volgens hen.”

Het initiatief voor de rechtszaak komt van de staat Californië. Volgens de Californische procureur-generaal is er geen sprake van een noodtoestand aan de grens met Mexico en heeft Trump de grenscrisis verzonnen en zijn land in een grondwettelijke crisis gestort door de noodtoestand uit te roepen. Voor de liefhebbers: de volledige klacht (57 bladzijden) is hier te lezen in pdf-vorm.

Trump zei afgelopen vrijdag dat hij de noodtoestand niet hoefde uit te roepen, maar dat hij het toch doet om de bouw van de muur sneller te laten gaan. “Dat gaan ze natuurlijk tegen hem gebruiken”, verwacht correspondent Soenens.

Maar de president heeft ook de wet - of beter: de vaagheid van de wet - aan zijn kant. “Het zou in het voordeel van Trump kunnen spelen dat de wet op de noodtoestand vrij vaag is”, legt Björn Soenens uit. “Zo staat er niet in welke voorwaarden er vervuld moeten zijn om die noodtoestand af te kondigen. De wet geeft de president een vrij grote vrijheid.”

Zoals gezegd had Trump de bui al zien hangen. “Vrijdag, toen hij de noodtoestand uitriep, had hij al gezegd dat ze hem zouden aanklagen, en dat hij slechte vonnissen zou krijgen”, recapituleert Soenens. “Maar Trump verwacht dat hij uiteindelijk gelijk zal krijgen voor het Hooggerechtshof in Washington DC. Het is helemaal de procedure die gevolgd zal worden zoals bij het inreisverbod destijds, en die zaak heeft uiteindelijk anderhalf jaar aangesleept.”

(Lees verder onder de video waarin Trump de juridische strijd voorspelde.)

Het getouwtrek over de muur heeft ook al een lange voorgeschiedenis. Het is altijd een speerpunt geweest van Trump, maar zijn politieke tegenstanders, de Democraten, zijn er fel tegen gekant.

Van de zestien staten die nu de zaak aanspannen, hebben er vijftien een Democratische gouverneur. Alleen Maryland wordt geleid door een Republikein, oftewel een partijgenoot van Trump.

Door het geruzie tussen beide kampen heeft de Amerikaanse overheid 35 dagen gedeeltelijk stilgelegen. De Democraten in het Congres weigerden om Trump geld te geven voor zijn muur.

Vorige week werd er een compromis gevonden. Maar meteen deed Trump een tegenzet en zette hij het Congres buitenspel door de noodtoestand af te kondigen over de situatie aan de grens met Mexico.

Het is overigens niet de enige noodtoestand die van kracht is in de VS, merkt correspondent Soenens tot slot op. “Op dit moment zijn er een dertigtal noodtoestanden van kracht. Het gaat dan vaak om kleine, beperkte kwesties zoals bijvoorbeeld het bevriezen van geld van criminelen of terreurorganisaties."

"Maar het gaat nooit  - en dat is het precedent in dit geval - over het omzeilen van een begroting, geld dat niet voorzien was in de begroting die goedgekeurd was door het Congres”, besluit Björn Soenens.