Gaziantep: duizenden jaren oud, gastvrij en nu het epicentrum van zware aardbevingen in Turkije

Gaziantep is de hoofdstad van de gelijknamige provincie en een van de grootste steden van Turkije: er wonen ruim 2 miljoen mensen. Het is op Istanbul na de stad die veruit de meeste Syrische vluchtelingen opvangt. Volgens de Turkse overheid leefden er begin dit jaar bijna 460.000 Syriërs in Gaziantep. Dat is bijna een kwart van de bevolking.

De grens met Syrië is vlakbij en vooral de banden met de Syrische stad Aleppo zijn altijd goed geweest. Dat is historisch zo gegroeid, maar daarover later meer. "Er was ook voor de oorlog veel verkeer tussen beide steden en dat is sindsdien alleen maar toegenomen", zegt VRT NWS-journaliste Inge Vrancken die de streek goed kent en een tijdje geleden nog in de stad was.

In de brede grensregio rond Gaziantep wonen veel voor het geweld gevluchte Syriërs, omdat ze zo makkelijk af en toe terug kunnen naar hun thuisland, "om te kijken hoe het met hun huizen gesteld is, bijvoorbeeld". Veel Syriërs werken er in de industrie, Gaziantep zelf is vooral een industriestad. Er is onder meer een grote - en door kinderarbeid niet onomstreden - textielindustrie.

Het samenleven tussen de Turkse bewoners en de Syrische vluchtelingen is lang vrij goed gegaan, maar het laatste anderhalf tot twee jaar zijn er volgens Vrancken wel meer spanningen ontstaan "door de hoge werkloosheid en de slechte economische situatie". Turkije zit al een tijdje in economisch erg slechte papieren met een erg hoge inflatie. Die bedroeg in januari bijna 58 procent.

De schade door de twee opeenvolgende aardbevingen is enorm. De infrastructuur was voordien al niet in te beste staat. "Gaziantep is een enorm drukbevolkte stad met veel verouderde appartementsgebouwen", zegt Vrancken daarover. "Het is een redelijk vervallen stad, absoluut niet modern." En dat vergroot natuurlijk de kans op veel slachtoffers bij een hevige aardbeving, laat staan twee hevige bevingen kort na elkaar.

Gaziantep zal niet bij veel mensen een belletje doen rinkelen. Nochtans is het een stad met een lange en rijke geschiedenis. De eerste permanente bewoning in het gebied dateert van het vierde millennium voor Christus: 6.000 jaar geleden dus, in de vroege bronstijd. De huidige stad is wellicht pas gesticht enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling.

Archeologen hebben er in de loop der jaren veel interessante vondsten gedaan. In de regio is bijvoorbeeld ook 's werelds grootste mozaïekmuseum met bijna 2,5 vierkante kilometer aan mozaïeken uit de klassieke oudheid, een groot deel uit de Griekse periode. Er is nog geen duidelijkheid over de staat van dat erfgoed en de meeste andere musea na de aardbevingen.

Eeuwenlang was Gaziantep een strategisch belangrijke stad langs de handelsroutes van en naar Syrië. In het centrum van de stad ligt een groot Romeins fort dat gebouwd is in de eerste eeuwen na Christus en dat in de eeuwen die volgden nog grondig is uitgebreid. Tot voor de aardbeving was het kasteel te bezoeken en was er een museum gevestigd.

In de middeleeuwen wisselden heersers van Gaziantep elkaar regelmatig af: nu eens zwaaiden de Byzantijnen de plak, dan weer de Mongolen en daarna de Arabieren. Al die culturen hebben hun stempel gedrukt op de stad en regio, heel wat historische gebouwen zijn wellicht zwaar beschadigd of zelfs helemaal vernield door de aardbeving.

In de vroege zestiende eeuw kwam de stad definitief in handen van het Ottomaanse rijk. Na een korte bezetting door de Britten en de Fransen in de 20e eeuw, werd de stad opnieuw deel van Turkije. De stad werd lange tijd gewoon "Antep" genoemd. De huidige naam "Gaziantep" kreeg de stad pas zowat 100 jaar geleden door Kemal Atatürk, de stichter van het moderne Turkije.