Reuzegommers zijn schuldig, maar niet aan zwaarste aanklacht: zo heeft het hof van beroep geredeneerd

De schuldvragen zijn beantwoord, de straffen zijn uitgesproken. 4,5 jaar na de dood van Sanda Dia is het doek gevallen over het proces. De 18 Reuzegommers zijn wel degelijk schuldig, al is dat niet over de hele lijn. Wat moeten we nu onthouden uit het arrest van het Antwerpse hof van beroep? 

Wie het arrest graag zelf eens naleest, dat kan hier

"De feiten zijn ernstig." In haar arrest windt de rechter er geen doekjes om. Alle 18 Reuzegommers zijn verantwoordelijk voor de dood van Sanda Dia, nu 4,5 jaar geleden. Maar aan wat zijn ze precies allemaal schuldig? Aan wat niet? En vooral: wat was de redenering van het hof? 

Toedienen van schadelijke stoffen met de dood tot gevolg: vrijspraak

Dit was de zwaarste aanklacht, en daar staan ook de zwaarste straffen op. Maar alle Reuzegommers werden vrijgesproken, ze zijn dus niet schuldig aan het toedienen van schadelijke stoffen met de dood tot gevolg. Concreet gaat het hier over de grote hoeveelheid zoute vissaus die Sanda Dia op 5 december 2017 moest drinken en die hem uiteindelijk twee dagen later fataal zou worden. 

Volgens het hof van beroep blijkt uit het strafdossier niet dat de beklaagden kennis hadden dat de stof zo schadelijk is. "Visolie is vrij te verkrijgen in de winkel en op de bidon was nergens vermeld dat de inname van visolie ernstige medische gevolgen zou kunnen veroorzaken. Integendeel, op het etiket stond vermeld dat visolie zoutkristallen bevat die niet schadelijk zijn", lezen we in het arrest. Bovendien maakt de rechter ook gewag van de dopen die de Reuzegommers zelf in de jaren voordien ondergingen en het feit dat geen van hen ooit gezondheidsklachten had na het drinken van visolie. 

De beklaagden wisten niet en hadden ook niet moeten weten dat de overmatige inname van visolie schadelijke gevolgen kan hebben

Arrest

Dat ze het niet wisten, blijkt volgens de rechter ook uit hun reactie wanneer ze doorhebben dat het niet goed gaat met Sanda. Ze dachten daarbij op geen enkel moment dat de visolie er voor iets tussen zat, maar dachten eerder in de richting van onderkoeling. 

Belangrijk is ook de verklaring van enkele experten dat "zoutvergiftiging zelden voorkomt door inname van zout" en dat "veel mensen en artsen de toxische dosis voor zout niet kennen". "De beklaagden wisten niet en hadden ook niet moeten weten dat de overmatige inname van visolie schadelijke gevolgen kan hebben."

Met heel deze redenering in het achterhoofd heeft het hof beslist om de 18 Reuzegommers op dit punt vrij te spreken. En dat is een bittere pil om te slikken voor de advocaat van de familie. "Het is moeilijk dat niemand schuldig is aan het toedienen van de gifstof, de visolie. Dat is een van de vragen waar we altijd op gehamerd hebben; wie heeft wat gedaan. Dat zal nu een goedbewaard geheim blijven en dat is moeilijk om mee om te gaan. De familie leert daarmee leven", klinkt het bij Sven Mary, de advocaat van de familie van Sanda Dia. 

Schuldig verzuim: vrijspraak

Ook geen enkele Reuzegommer is schuldig aan schuldig verzuim, oordeelt het hof. Onder schuldig verzuim wordt verstaan dat je geen hulp verleent aan iemand die in groot gevaar verkeert. 

Maar dat was in deze niet het geval. "De beklaagden beseften niet dat hij mogelijk in levensgevaar verkeerde. [...] Ze hebben niet bewust en opzettelijk geweigerd de nodige hulp te verstrekken." Als bewijs ziet het hof daarvoor dat er niet zoveel tijd zit tussen het moment dat Sanda Dia uit de put gehaald werd en uiteindelijk naar het ziekenhuis gebracht werd. 

Ze hebben niet bewust en opzettelijk geweigerd de nodige hulp te verstrekken

Arrest

"Het feit dat achteraf gebleken is dat Sanda Dia te laat naar het ziekenhuis gebracht werd en dat het point of no return reeds bereikt was, waardoor medische hulp niet meer kon baten, doet niets af aan de vaststelling dat de beklaagden wel degelijk hulp hebben geboden, in de veronderstelling dat Sanda Dia onderkoeld was."

En dus spreekt het hof ook op dit punt de 18 Reuzegommers vrij. 

BEKIJK - "Bij het bepalen van de strafmaat heeft het hof rekening gehouden met een aantal verzachtende omstandigheden", legt Caroline Van den Berghe uit in "VRT NWS journaal":

Videospeler inladen...

Onopzettelijk doding: schuldig

Hier schrijft de wet dat de dood veroorzaakt is "door gebrek aan voorzichtigheid en voorzorg". Het moet dus bewezen worden dat er een fout gebeurd is, hoe licht of zwaar die fout ook is. Het is ook voor deze kwalificatie dat enkele Reuzegommers tijdens het proces schuld bekend hebben. 

Het hof verwijt aan iedereen, aan alle beklaagden, een gebrek aan voorzichtigheid. "De nonchalance en vanzelfsprekendheid waarmee visolie voor dit doopritueel oneigenlijk gebruikt werd door dit zonder enige omzichtigheid en controle overmatige toe te dienen" verstaat het hof onder die onvoorzichtigheid. 

Het hof wijst er ook op dat álle beklaagden aanwezig waren tijdens de visproef. "Het is dan ook vreemd te moeten vaststellen dat geen van de beklaagden zich vragen heeft gesteld bij het overmatig toedienen van deze visolie aan de, omwille van de tot op dat moment in de koude doorgemaakte doopactiviteiten, verzwakte en verkleumde schachten. De grote bidon van 4,5 liter was bovendien door eenieder opgemerkt. Geen van de aanwezigen stelde een handeling om een halt toe te roepen aan de overmatige toediening van de visolie."

En, zo stelt het hof, zonder dit gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg zou Sanda Dia niet gestorven zijn.

Op dit punt verklaart het hof daarom alle 18 beklaagden schuldig. 

Onterende behandeling: schuldig

Onder een onterende behandeling verstaat de wet elke handeling die in de ogen van het slachtoffer of van derden een ernstige krenking of aantasting van de menselijke waardigheid uitmaakt. 

In verschillende verklaringen heeft het hof gelezen dat "algemeen geweten was dat de doop zwaar was". "Het was van die aard om de schachten fysisch en psychisch in een staat van ernstige ontreddering te brengen, dermate dat hun integriteit in het gedrang kwam. De schachten hadden het heel koud en zagen hierdoor af; ze dreigden ernstig onderkoeld te geraken met alle gevolgen van dien."

Het gaat dan onder meer over de grote hoeveelheid sterke drank die de schachten moesten drinken, het feit dat er op hen geürineerd werd, dat ze urenlang in de kou in een zelf gegraven put moesten drinken en dat er emmers met koud water over hen gegooid werden.

"Door de drie schachten in de gegeven specifieke context te onderwerpen aan de hiervoor beschreven dooprituelen hebben alle beklaagden gehandeld met de bewuste wil om de drie schachten te vernederen en te onteren", lezen we in het arrest. En dus is het oordeel van het hof: schuldig. 

Inbreuken op de dierenwelzijnswet: schuldig

Als laatste hebben de 18 Reuzegommers zich volgens de rechter ook schuldig gemaakt aan inbreuken op de dierenwelzijnswet. "Ze hebben de kop van een aal afgebeten, levende vissen ingeslikt en een levende muis geblend."

En de straffen?

200 uur, 225 uur, 250 uur of 300 uur: alle Reuzegommers hebben een werkstraf gekregen. Ze moeten daarboven elk een boete van 400 euro betalen en een schadevergoeding voor verschillende leden van de familie. Een heel pak milder dan de effectieve celstraffen die het Openbaar Ministerie wel gevraagd had. Ze worden ook niet uit hun rechten ontzet. Bij de veroordeling heeft het hof rekening gehouden met de feiten, maar vaak ook met de jonge leeftijd van de beklaagden, een eventuele tuchtsanctie die er al geweest is, een eventueel blanco strafblad, het aanslepen van het proces en ook de negatieve berichtgeving via (sociale) media en de impact ervan op de Reuzegommers en hun omgeving. 

Waarom zit er verschil op de werkstraffen? Drie Reuzegommers kregen een straf van 300 uur, de praeses, de schachtentemmer en een derde beklaagde die gezien werd "als een van de bruutsten". Twee Reuzegommers hebben 200 uur gekregen. De redenering voor die lichtste werkstraf is dat de twee pas laat toekwamen op de doop en dat ze "een doorslaggevende stem hadden" bij de beslissing om Sanda Dia naar het ziekenhuis te brengen. De rest van de Reuzegommers kregen 225 of 250 uur werkstraf. 

Na de zitting was er even onduidelijkheid of de straf al dan niet op hun strafblad komt. Volgens de persrechter komt het er niet op en zullen toekomstige werkgevers dus niet weten dat de 18 Reuzegommers veroordeeld zijn. Maar volgens Sven Mary, advocaat van de familie, klopt dat niet en zou een werkstraf in combinatie met een boete wél zichtbaar zijn op het strafblad. Hij had daar ook voor gepleit, dat er tenminste een spoor van hun daden hen zou achtervolgen.

De Overheidsdienst Justitie heeft intussen laten weten dat het niet op het uittreksel van het strafregister zal komen. Dat betekent dat het wel op het strafblad staat en zichtbaar is voor politie, gerecht en veiligheidsdiensten, maar dat toekomstige werkgevers niet zullen weten dat ze veroordeeld zijn. "De reden daarvoor is dat de werkstraf bedoeld is als resocialiserende straf waarbij de rechter de toekomst van de veroordeelde (bijv. kans op het vinden van een job) niet wil hypothekeren", klinkt het in een reactie bij de FOD. 

Is het doek nu gevallen?

Is dit nu het eindpunt of niet? Aangezien het hof van beroep een uitspraak gedaan heeft, kunnen de partijen niet meer in beroep gaan. In theorie is Cassatie wel nog mogelijk. Het Hof van Cassatie gaat na of alle procedures juist verlopen zijn, maar spreekt zich niet uit over de feiten an sich. Vraag is of iemand die stap nog wil zetten? De advocaten van de Reuzegommers spreken over een "rechtvaardig", "beredeneerd" en "evenwichtig" arrest.

Het zal nooit genoeg zijn, maar er is recht gesproken

Sven Mary - advocaat familie Sanda Dia

En of de familie van Sanda Dia de gerechtelijke lijdensweg nog wil rekken, is ook nog maar de vraag. "Verzacht dit alles? Uiteraard niet. Je kind is weg, je broer je stiefzoon. Het blijft een en al emotie om iets wat nooit had moeten gebeuren. Het zal nooit genoeg zijn, maar er is recht gesproken. In een rechtsstaat moet je met dat recht leren leven." Hoogstwaarschijnlijk zal ook de familie niet naar Cassatie trekken. "De weg voor deze mensen is al heel lang geweest. Stel dat je naar Cassatie zou gaan, zouden we opnieuw vertrokken zijn voor 7 à 8 jaar, moet ik dat deze mensen aanraden? Ik weet het niet, ik weet niet of ik de familie daar een dienst mee bewijs."

Waarom noemt VRT NWS de namen van de Reuzegommers niet?

VRT NWS heeft tot nu toe de namen van de verdachten in deze zaak niet genoemd en hen ook niet herkenbaar in beeld gebracht. We volgden daarbij de regels van de Code van de Raad voor de Journalistiek, die ons vragen om extra voorzichtig te zijn bij het noemen van namen van verdachten.

VRT NWS is sowieso altijd erg terughoudend om namen te noemen van verdachten of veroordeelden, of om hen herkenbaar in beeld te brengen. Voor we dat doen, moet het gaan om erg zwaarwichtige en maatschappelijk relevante feiten, waar de schuld vaststaat, of waar een verdachte of dader zelf openlijk naar buiten komt. We maken daarbij altijd een afweging tussen de privacy van de verdachten en de nood aan informatie van het publiek.

De zaak-Sanda Dia is zeker maatschappelijk relevant, en de dood van een jonge man is zwaarwichtig. Tegelijk heeft het hof van beroep geoordeeld dat niemand van de beklaagden de dood van Sanda gewild heeft, en dat niemand van hen een zware effectieve celstraf verdient. In die omstandigheden vindt VRT NWS het niet nodig voor onze berichtgeving om hun namen te noemen of hen herkenbaar in beeld te brengen.

Meest gelezen