Beschermt boosterprik Moderna ook tegen omikron? En wachten we niet beter op nieuw vaccin? Jouw vragen beantwoord

“Pfizer heeft gisteren inderdaad de eerste resultaten van een labonderzoek tegen de omikronvariant bekendgemaakt. Dat viel samen met twee onafhankelijke onderzoeken die eveneens naar de bescherming van vaccins tegen omikron gevoerd zijn”, weet wetenschapsjournalist Koen Wauters. 

De drie onderzoeken gebeurden in labomstandigheden. “Onderzoekers nemen bloed van mensen een maand nadat ze twee prikken hebben gekregen, en van mensen die twee prikken en een booster hebben gekregen. Vervolgens “mengen” ze in het lab het bloed met de nieuwe variant, en bestuderen ze of de antilichamen in het bloed reageren. Zo’n onderzoek is richtinggevend, maar is minder duidelijk dan wat er in het veld gebeurt. Daarvoor is het nog te vroeg, we weten hooguit een maand dat de omikronvariant bestaat.” 

Zowel uit het labonderzoek van Pfizer als van de twee onafhankelijke instituten blijkt dat twee prikken van Pfizer of Moderna niet voldoende bescherming bieden tegen de omikronvariant. “Enkel Pfizer heeft vervolgens onderzoek gedaan naar de bescherming van een boosterprik tegen omikron. Uit dat onderzoek blijkt dat hun derde prik wel bescherming biedt.”

Het klopt dat omikron veel meer verschilt dan alle vorige varianten, aldus wetenschapsjournalist Koen Wauters. “Het gaat eigenlijk over 25 à 50 mutatieveranderingen in het genetisch materiaal, het RNA van het virus. Dat is veel meer dan bij de deltavariant. De mutaties zitten vooral op het spike-eiwit, dat uitsteekseltje als je je het coronavirus visueel voorstelt. Het coronavirus gebruikt dat uitsteekseltje om in ons lichaam binnen te dringen. Als dat uitsteekseltje er heel anders gaat uitzien door de mutaties, dan is het mogelijk dat ons immuunsysteem of de vaccins daar niet op getraind zijn.”

Gelukkig bestaat immuniteit uit meer dan uitsteekseltjes alleen: “Je hebt nog een heel ander systeem van afweer, dat werkt veel breder en is veel ingewikkelder. Het kan met andere woorden dat de vaccins in werking verminderen op dat uitsteekseltje, maar dat de immuniteit in het algemeen wel nog bestaat.”

Simpel, zegt wetenschapsjournalist Koen Wauters: ze wedden op twee paarden. “Uit een eerste onderzoek van Pfizer blijkt dat de boosterprik goed helpt, maar in labomstandigheden. Een specifiek ontworpen vaccin is altijd beter dan de bestaande vaccins, die ontworpen zijn op de originele Wuhanvariant.”

Neen, zegt wetenschapsjournalist Koen Wauters. “We zitten op dit moment middenin in de vierde golf. Er zijn nog altijd 15.000 besmettingen per dag. Dat is heel veel, en die besmettingen gebeuren allemaal met de deltavariant. Op dit moment zijn er in ons land slechts enkele gevallen van de omikronvariant bekend.”

“Uit onderzoek blijkt bovendien dat de immuniteit bij Pfizer en Moderna na zes maanden verzwakt. Bij de andere vaccins gaat dat nog sneller. Dus moeten we op dit moment gaan vaccineren tegen wat heel actief is in ons land, en dat is delta. Daartegen werkt die derde boosterprik uitstekend.”

Volgens wetenschapsjournalist Koen Wauters is het afwachten hoe de omikronvariant zal evolueren: “Na twee jaar zien we een zekere cyclus, met een herfstpiek. Het zou mij niet verwonderen dat we in de loop van de zomer of in september of oktober volgend jaar vaccineren tegen de omikronvariant. Tenminste, als die dan dominant blijkt te zijn.”

“Ook voor die derde boosterprik wordt nog met Pfizer ingeënt, maar in verhouding meer met Moderna”, nuanceert wetenschapsjournalist Koen Wauters. “In het verleden gebruikten we veel meer Pfizer dan Moderna omdat er simpelweg meer Pfizer op de markt was.” Die verhouding is intussen om een paar redenen veranderd. “Voor een boosterprik met Moderna volstaat namelijk een halve dosis. We hebben met andere woorden plots dubbel zoveel Modernavaccins. Bovendien gaan we ook kinderen onder de 12 jaar vaccineren, en dat kan alleen met Pfizer. Daarvoor moeten we dus vaccins opzij zetten.”

Tegen de deltavariant werkt een boosterprik van Moderna even goed als eentje van Pfizer, blijkt uit uitgebreid wetenschappelijk onderzoek.

“Op dit moment zijn er nog geen data over de bescherming van Moderna tegen omikron”, geeft wetenschapsjournalist Koen Wauters toe. “Wel zijn Pfizer en Moderna twee mRNA-vaccins die ongeveer op dezelfde manier gemaakt worden. Hun resultaten liggen steeds in elkaars lijn. Hoogstwaarschijnlijk gaat Moderna bijgevolg even goed tegen omikron beschermen als Pfizer.”

“Ook Moderna is overigens bezig met een nieuw vaccin, al zijn zij wel iets minder optimistisch. Pfizer heeft gisteren nog herhaald dat ze tegen maart, binnen de honderd dagen, klaar zijn met hun nieuw vaccin.”

Voor mensen die één prik met Johnson&Johnson kregen, is het voldoende om een tweede prik als booster te krijgen. “Volgens de definitie wordt volledige immuniteit met Johnson&Johnson namelijk na één prik bereikt”, verklaart wetenschapsjournalist Koen Wauters. “Een tweede prik is voor hen een volwaardige booster. Dat geldt zowel voor een boosterprik met Pfizer als met Moderna. Tegen delta, voor alle duidelijkheid.”

Mensen die twee keer met AstraZeneca werden ingeënt, krijgen eveneens een boosterprik met Pfizer of Moderna, en ook die combinatie werkt even goed.

Mensen die gevaccineerd werden met Johnson&Johnson kunnen na twee maanden een boosterprik krijgen, met AstraZeneca na vier maanden en met Pfizer of Moderna na zes maanden.

“Ook jongeren zullen uitgenodigd worden voor een boosterprik als de termijn van zes maanden is afgelopen, en ook voor hen is het nuttig”, bevestigt wetenschapsjournalist Koen Wauters.

“Ik denk niet dat de ontwikkeling van een nieuw vaccin tegen de omikronvariant komedie is om de kassa te doen rinkelen”, zegt wetenschapsjournalist Koen Wauters. “Louter financieel zou het voor hen namelijk interessanter zijn om hun oude, bestaande vaccins te kunnen doorverkopen. Het is duurder om een nieuw vaccin te ontwikkelen. Maar gezien de wereldwijde afzet is het natuurlijk sowieso lucratief.”

Vaccins zijn wat kosten-baten betreft, volgens Wauters nu eenmaal een goede manier om een epidemie in te dijken: “Er zijn twee andere mogelijkheden: contacten beperken, maar dat betekent ingrijpen op de economie of op het sociale leven, of helemaal niets doen. Maar mensen worden wel degelijk ziek van corona en intensieve zorg ligt wel degelijk vol. Dat zijn de enige alternatieven die er zijn, en dus zijn de vaccins een goed middel om de epidemie onder controle te krijgen en ons leven te kunnen voortzetten.”

“Er zijn twee soorten onderzoeken” schetst wetenschapsjournalist Koen Wauters. “De farmaceutische bedrijven doen er zelf, maar los daarvan gebeuren heel veel onafhankelijke onderzoeken. Naar de boosterprik en de efficiëntie ervan gebeurde er bijvoorbeeld een groot onafhankelijk onderzoek in Zweden op meer dan 100.000 mensen. Daaruit blijkt dat de derde prik effectief de immuniteit verhoogt. Het grootste onderzoek naar de afname van immuniteit, is in Amerika uitgevoerd door CDC, de Amerikaanse Sciensano. Dat zijn onafhankelijke onderzoeken die niet gesponsord werden door de farma-industrie.”

“Los daarvan wordt de goedkeuring van zo’n derde prik in Europa gedaan door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) en in de Verenigde Staten door het FDA. Zij kijken daarbij naar het totaal van alle studies: die van de farmaceutische bedrijven zelf, maar ook die van de onafhankelijke studies. EMA en FDA keuren vervolgens onafhankelijk al dan niet zo’n derde prik goed.”

“Over het natuurlijk immuunsysteem wordt veel nonsens verteld”, aldus wetenschapsjournalist Koen Wauters. “Bij wie in goede gezondheid verkeert, werkt het natuurlijk immuunsysteem, punt. Je kan heel weinig doen om dat te versterken.”

“Daarnaast leeft het idee dat het immuunsysteem beter versterkt als het in aanraking komt met een ziekte en het dat zelf overwint, maar ook dat klopt niet. Er is bijvoorbeeld interessant recent onderzoek van Sciensano. Uit hun studie bleek dat mensen die elk jaar een griepvaccin gingen halen, een iets betere bescherming hadden. De werking van het coronavaccin nam trager af. Dat moet nog verder onderzocht worden, maar het idee is dat je afweersysteem scherper staat als je het regelmatig traint met een namaakaanval, wat een vaccin eigenlijk doet.”