Nobelprijs Geneeskunde gaat naar twee wetenschappers die cruciale bijdrage leverden aan mRNA-vaccins tegen corona
De Hongaarse Katalin Karikó en de Amerikaan Drew Weissman hebben samen de Nobelprijs voor Geneeskunde gewonnen. Dat heeft het Nobelprijscomité bekendgemaakt. Ze worden daarmee beloond voor hun cruciale bijdragen aan het ontwikkelen van efficiënte mRNA-vaccins tegen Covid-19. Beiden zouden elkaar hebben leren kennen aan de koffiemachine, in de universiteit van Pennsylvania.
In de strijd tegen corona wonnen mRNA-vaccins al snel aan belang. De twee laureaten hebben baanbrekend werk geleverd met onderzoek over hoe mRNA-vaccins interageren met ons immuunsysteem.
Bij alle vaccins is het systeem eigenlijk hetzelfde: ze trainen ons lichaam, zodat het voorbereid is wanneer het echte virus zou langskomen. Maar de mRNA-techniek was nog nooit op grote schaal toegepast.
BEKIJK - "Ze hebben baanbrekend werk gedaan dat meer dan dertig jaar geduurd heeft", legt viroloog Johan Neyts uit in "VRT NWS journaal":
Hoe werkt het precies?
Een mRNA-vaccin bevat geen stukje levend of dood virus, maar wel de genetische code van een klein stukje van het virus. Als je die genetische code injecteert via een vaccin, dan maakt ons lichaam zelf een onderdeel van het virus aan (meer bepaald een cruciaal stukje eiwit van het coronavirus).
Daarna schiet ons immuunsysteem dan in gang, net als bij andere vaccins. Het mRNA-vaccin werkt dus als een soort boodschapper die ons immuunsysteem waarschuwt en voorbereidt voor mogelijk naderend onheil (vandaar de naam mRNA, waarbij de 'm' staat voor messenger of boodschapper).
Doorbraak
Toen het coronavirus in 2019 uitbrak in China (en begin 2020 bij ons) was de techniek nog nieuw, toch zeker op commercieel vlak. Hij bestond al langer, en gold als heel beloftevol.
Karikó had een manier gevonden om te voorkomen dat ons immuunsysteem een ontstekingsreactie ontwikkelt tegen een stukje mRNA dat in een lab is geproduceerd. Samen met Weissman zette ze die techniek al in 2005 verder op punt.
Karikó geloofde al langer dat we onze cellen instructies kunnen geven om eiwitten te maken, en dat dit ongelooflijk veel potentieel kon hebben
"Karikó geloofde al van in haar jonge jaren dat we onze cellen instructies kunnen geven om eiwitten te maken en dat dit ongelooflijk veel potentieel zou kunnen hebben. Dit zowel voor kankertherapie als voor preventieve vaccins", zegt vaccinoloog Isabel Leroux-Roels (UGent) in "Nieuwe Feiten".
Immers, bij de andere bestaande technieken moest telkens een stukje virus gekweekt worden in het lab, wat tijdrovend kan zijn. Met de nieuwe mRNA-techniek laten we onze cellen het werk doen. "Het klinkt eenvoudig, maar er zijn veel jaren nodig geweest om de techniek te ontwikkelen, met ook bijdragen van andere wetenschappers."
Met de mRNA-vaccins kon dus tijd worden gewonnen. Bovendien zijn ze heel efficiënt, en kunnen ze snel worden aangepast aan nieuw varianten van een bepaald type virus.
mRNA opent nieuwe deuren in de wereld van vaccins
Dankzij de Nobelprijswinnaars konden na de uitbraak van corona voor het eerst massaal vaccins geproduceerd worden met de mRNA-techniek. Er zijn naar schatting al 13 miljard mRNA-vaccins toegediend in de hele wereld.
Onder meer het Moderna- en het Pfizervaccin gebruik(t)en de mRNA-techniek. Die vaccins kregen nog in 2020 de goedkeuring van Europa, zodat ze meteen efficiënt konden worden ingezet in onder meer ons land, helemaal op het einde van dat jaar.
Intussen zijn er overigens nieuwe vaccins in de maak met dezelfde mRNA-techniek, onder meer om de griep te bestrijden. "De huidige griepvaccins doen het niet slecht, maar het kan altijd beter. Men ziet er ook heil in voor bepaalde infectieziekten. De techniek heeft een boost gegeven aan ons domein. We zitten nog maar aan het begin van al onze mogelijkheden," aldus nog Leroux-Roels.
Wie zijn de twee winnaars?
Karikó is gelinkt aan het farmabedrijf BioNTech, waar ze onder meer vicevoorzitter was en hoofd van de RNA-afdeling. Ze is er nog altijd adviseur. Karikó is professor aan de Szeged-universiteit in Hongarije, en ook verbonden aan de universiteit van Pennsylvania in de VS. Ook Weissman is daar actief, meer bepaald aan de Perelman School of Medicine.
Karikó heeft heel wat moeite gehad om haar onderzoek te kunnen doen, zegt Leroux-Roels. Omdat er nog te weinig in de techniek werd geloofd, verloor Karikó meermaals haar job of positie aan verschillende universiteiten, stipt Leroux-Roels aan. Uiteindelijk kwam ze in Pennsylvania terecht waar ze, volgens de overlevering, Weissman leerde kennen aan de koffiemachine.