De sluipwesp Cratichneumon.sicarius gefotografeerd in de provincie Luxemburg.
James Lindsey at Ecology of Commanster/Wikimedia Commons/CC BY-SA 2.5

Meer dan 200 nieuwe soorten sluipwespen gevonden in België en Nederland

In België en Nederland zijn 205 nieuwe soorten sluipwespen geregistreerd. Dat heeft Natuurpunt gemeld. In een recent verschenen artikel beschrijven Belgische en Nederlandse amateur-entomologen (insectenkenners) hoe ze dankzij de opkomst van burgerwetenschap en sociale media de nieuwe soorten gevonden hebben. Ze deden daarvoor een beroep op foto’s uit de natuurdatabanken waarnemingen.be en waarneming.nl, maar ook op berichten via sociale media. Er is heel wat studiemateriaal aanwezig maar dat sijpelt vaak niet door tot de wetenschappelijke literatuur, tenzij je er mee aan de slag gaat, zo zeggen ze.

Fons Verheyde, een van de auteurs, is validator sluipwespen op waarnemingen.be, hij controleert met andere woorden of het inderdaad om sluipwespen gaat en of de soort correct gedetermineerd is. 

In die hoedanigheid zag hij heel wat soorten langskomen die nog niet gemeld waren in de wetenschappelijke wereld. Een drietal jaar geleden besloot hij om zijn resultaten te bundelen met Paul Hoekstra, een Nederlandse amateurentomoloog die ook veel mooie vondsten had uit Nederland. 

Voor de publicatie van hun recente artikel werden meer dan 75.000 fotowaarnemingen bekeken en meer dan 10.000 dieren onder de microscoop onderzocht. Dankzij een app als ObsIdentify kan iedereen aan wetenschap doen en komen er enorm veel foto’s binnen.

Een pop van de sluipwesp Dolichomitus mesocentrus uit Baillonville in de provincie Namen.
Gilles San Martin/Wikimedia Commons/CC BY-SA 4.0

Een verscheidenheid aan sluipwespen

Sluipwespen (Ichneumonidae) zijn parasitaire wespen die hun gastheer doden, en zo dus ook voor een natuurlijke balans zorgen. De vrouwtjes leggen hun eitjes op of in de gastheer en de larven beginnen die dan op te eten van zodra ze uitkomen. Met meer dan 1.500 soorten in België en Nederland is het met voorsprong de grootste wespenfamilie. 

Heel vaak zijn de gastheren nachtvlinders, maar alleen al bij de ruim 200 soorten die in het artikel besproken worden, zijn er grote verschillen in gedrag. 

Zo zijn er enkele sluipwespen die aquatische motten parasiteren en dus in de zomer op waterlelies te zien zijn in het stadspark, sluipwespen die spinnen gebruiken, inclusief de grijze huisspin, en grote indrukwekkende soorten die keverlarven lastig vallen en die soms in tuinhuisjes opduiken bij stookhout, enzovoort. 

Dagvlinders, zweefvliegen, langpootmuggen, paddenstoelmuggen, bladwespen, gaasvliegen, kameelhalsvliegen, aardvlooien en zelfs pseudoschorpioenen moeten er allemaal aan geloven. 

Ook de levenswijze van de sluipwespen zelf verschilt: sommige larven parasiteren hun slachtoffer uitwendig, andere inwendig. Soms parasiteert een sluipwesp zelfs een andere parasitaire wesp, wat men dan hyperparasitisme noemt.

Bij sommige soorten, zoals deze Gasteruption jaculator, hebben de vrouwtjes een erg lange legboor om hun eitjes te leggen in de gastheer.
Didier Descouens/Wikimedia Commons/CC BY-SA 4.0

Ook een diversiteit aan waarnemers

Veel soorten sluipwespen die onderzocht werden, komen algemeen of vrij algemeen voor, maar werden gewoon nog niet gemeld. Dat kan zijn omdat ze recent in onze streek zijn aangekomen, maar vaak is het ook gewoon zo dat de dieren moeilijk te identificeren zijn door een gebrek aan duidelijke identificatiesleutels of referentiemateriaal. 

Het fijne aan het project is dat de zeldzamere vondsten vaak een specifiek regionaal tintje hebben, zo zeggen de auteurs. 

Samen met Augustijn De Ketelaere, een 18-jarig talent uit Beernem en een goede vriend van Fons Verheyde, konden veel soorten uit West-Vlaanderen aangebracht worden. De zeldzame soorten kwamen vooral van de (Midden)kust en de streek rond Brugge en Ieper, niet toevallig in de buurt waar beiden wonen.

Pierre-Nicolas Libert, de Waalse coauteur, die al twintig jaar bezig is rond het dorpje Somal in de provincie Namen, vond vooral zeldzame soorten in de natte bossen van de Maasvallei. 

Hilco Meijer, een wespenfanaat uit Friesland, vond dan weer enkele sluipwespen die vooral uit Scandinavië bekend zijn en hier de zuidrand van hun verspreidingsgebied bereiken.

Een erg zeldzame vondst, de sluipwesp Piogaster pilosator.
© Thibaud Vandaudenard

Erg zeldzame exemplaren

Er zijn ook echt zeldzame sluipwespen gevonden zoals de Piogaster pilosator en Diadegma cinnabaritor. 

De eerste is een wondermooie parasiet van springspinnen en wordt zelden ingezameld. Wereldwijd zijn er nog geen twintig exemplaren bekend en in België is er één gevangen in een lichtval in Ruiselede bij het natuurgebied De Gulke Putten. Een Canadese expert die bezig is aan een herziening van het geslacht, bracht het dier uiteindelijk op naam. 

De tweede sluipwesp is nog zeldzamer en was uitsluitend uit Zuid-Frankrijk bekend. Het dier dook op via een oude waarneming in Nederland. 

De wesp was gelukkig verzameld en is aan het Natuurhistorisch Museum van Basel geschonken voor verder genetisch onderzoek door een Zwitserse wetenschapper. Van deze wespensoort bleken wereldwijd slechts twee, mogelijk drie, exemplaren in collecties te zitten.

Maar uiteindelijk is het merendeel van de gevonden soorten vaak niet enorm uniek. Er is gewoon heel weinig geweten en zodra je moeite begint te doen, kun je ontzettend veel ontdekken. Een deeltje van de kloof tussen de werkelijkheid, burgerwetenschap en de wetenschappelijke wereld is nu gedicht, maar er is nog heel wat werk aan de winkel, zo zeggen de auteurs.

Het artikel over de nieuwe soorten is gepubliceerd in het Belgian Journal of Entomology. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van Natuurpunt. 

Meest gelezen