De bevindingen zijn geen reden om bang te worden van egels, zeggen de onderzoekers.
Pia B. Hansen

De 'superbacterie' MRSA is lang voor het medisch gebruik van antibiotica al ontstaan bij egels

De gouden stafylokok (Staphiloccocus aureus) heeft voor het eerst resistentie ontwikkeld tegen het antibioticum methicilline zo'n 200 jaar geleden. Dat blijkt uit een internationale studie naar de genetische oorsprong van de resistente bacterie. De onderzoekers denken dat de resistentie ontstaan is bij egels die de bacterie op hun huid dragen en ook een schimmel die antibiotica produceert. Ze waarschuwen ervoor dat er in de natuur waarschijnlijk al resistentie bestaat tegen bijna alle antibiotica die we gebruiken. 

Het internationale team onderzocht de verrassende ontdekking - uit een onderzoek van egels in Denemarken en Zweden - dat tot 60 procent van de egels drager zijn van een bepaalde stam van de MRSA-bacterie (methicilline resistente Staphylococcus aureus), die mecC-MRSA genoemd wordt. 

De nieuwe studie vond ook hoge niveaus van MRSA in stalen die genomen waren bij egels in hun leefgebied in Europa en Nieuw Zeeland, waar rond 1870 Europese egels geïntroduceerd zijn.

De onderzoekers denken dat de resistentie tegen antibiotica zich ontwikkeld heeft in Staphylococcus aureus als aanpassing aan het feit dat de bacterie zij aan zij moest leven op de huid van egels met de schimmel Trichophyton erinacei, die een eigen antibioticum produceert om bacteriën te doden. 

Foto met een rasterelektronenmicroscoop van MRSA-bacteriën (geel) op de rood gekleurde overblijfselen van een gestorven witte bloedcel.
National Institutes of health/Public domain

Ouder dan grootschalig gebruik van antibiotica

De methicillineresistente Staphylococcus aureus-bacterie die daar het resultaat van was, blijkt eeuwen oud te zijn en dateert dus van voor het grootschalige gebruik van antibiotica in de geneeskunde en de diergeneeskunde.   

"Met sequencing-technologie hebben we het spoor gevolgd van de genen die mecC-MRSA zijn resistentie tegen antibiotica geven, helemaal terug naar toen ze voor het eerst verschenen zijn, en we hebben ontdekt dat ze er in de 19e eeuw al waren", zei doctor Ewan Harrison, een onderzoeker aan het Wellcome Sanger Institute en de University of Cambridge en een van de senior auteurs van de nieuwe studie. 

"Onze studie wijst erop dat het niet het gebruik van penicilline was dat de  oorzaak was van het verschijnen van MRSA, het was een natuurlijk biologisch proces. We denken dat MRSA ontstaan is in een overlevingsstrijd op de huid van egels, en dat het zich vervolgens verspreid heeft naar vee en naar mensen door direct contact", zo zei hij. 

Eerder werd gedacht dat antibioticaresistentie in bacteriën die infecties bij mensen veroorzaken, een modern verschijnsel was, dat wordt aangedreven door het klinische gebruik van antibiotica. Het misbruik van antibiotica versnelt nu dat proces en resistentie tegen antibiotica neemt in alle delen van de wereld toe tot gevaarlijk hoge niveaus.     

De foto toont de schimmel Trichophyton erinacei, die gevonden wordt op de huid van egels, in het midden van een kweekschaaltje waar op de linkerkant de resistente MRSA-bacterie is aangebracht en op de rechterkant een Staphylococcus aureus-bacterie die wel gevoelig is voor methicilline. De schimmel brengt antibiotica voort, die de gevoelige bacterie aan de rechterkant doodt maar niet de MRSA aan de linkerkant. Dat geeft een lege halve cirkel aan de rechterkant waar geen bacteriën groeien.
Claire L. Raisen

Resistentie tegen bijna alle antibiotica aanwezig in de natuur

Aangezien bijna alle antibiotica die we momenteel gebruiken, in de natuur ontstaan zijn, is het waarschijnlijk dat er ook resistentie tegen bestaat in de natuur, zeggen de onderzoekers. 

Het overmatig gebruik van om het even welk antibioticum bij mensen of vee zal de resistente stammen van de bacteriën bevoordelen, zodat het enkel een kwestie van tijd is voor het antibioticum zijn effectiviteit begint te verliezen.

"Deze studie is een ernstige waarschuwing dat als we antibiotica gebruiken, we ze zorgvuldig moeten  gebruiken. Er is een zeer groot 'reservoir' bij wilde dieren, waar antibioticaresistente bacteriën kunnen overleven - en vandaar is het maar een kleine stap voor hen om opgepikt te worden door vee en vervolgens mensen te infecteren", zei professor Mark Holmes, een onderzoeker aan de afdeling diergeneeskunde van Cambridge en een senior auteur van de studie.

In 2011 had professor Holmes in eerder onderzoek voor het eerst mecC-MRSA geïdentificeerd bij mensen en in melkkoeien. Toen werd er aangenomen dat de stam ontstaan was bij de koeien omdat die stelselmatig grote hoeveelheden antibiotica toegediend krijgen.

Een Europese egel rust uit in een achtergelaten schoen in een bos.

Geen reden om bang te zijn van egels

MRSA werd voor het eerst geïdentificeerd bij patiënten in 1960 en zowat 1 op de 200 MRSA-infecties worden veroorzaakt door de mecC-MRSA-variant.

Door zijn resistentie tegen antibiotica is MRSA veel moeilijker te behandelen dan andere bacteriële infecties. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO beschouwt MRSA nu als een van de grootste bedreigingen ter wereld voor de menselijke gezondheid en ook in de veeteelt is het een ernstig probleem. 

De bevindingen van de studie zijn geen reden om bang te zijn van egels, zeggen de onderzoekers: mensen raken slechts zelden besmet met mecC-MRSA, ook al is de bacterie al meer dan 200 jaar aanwezig bij egels. 

"Het zijn niet enkel egels die drager zijn van antibioticaresistente bacteriën - alle wilde dieren dragen veel verschillende soorten bacteriën mee, naast parasieten, schimmels en virussen", zei Holmes. 

"Wilde dieren, vee en mensen zijn allemaal met elkaar verbonden: we delen allemaal één ecosysteem. Het is onmogelijk de evolutie van antibioticaresistentie te begrijpen als je niet kijkt naar het hele systeem."

De studie van de onderzoekers van de University of Cambridge, het Wellcome Sanger Institute, het Deense Serum Statens Institut en de Royal Botanic Gardens is gepubliceerd in Nature. Dit artikel is gebaseerd op een persmededeling van de University of Cambridge. 

Meest gelezen