Voorlopig nog geen groen licht voor verlenging abortustermijn naar 18 weken: 5 vragen en antwoorden

Er is een ruime meerderheid voor het voorstel om de termijn op te trekken. De verwachting is dan ook dat er later wel groen licht komt. De voorstanders zijn de socialisten (PS en SP.A), liberalen (Open VLD en MR), groenen (Groen en Ecolo), PVDA en DéFI. CD&V, CDH, N-VA en Vlaams Belang zijn tegen. Als het wetsvoorstel goedgekeurd wordt in de Commissie, moet het daarna nog gestemd worden in de volledige Kamer.

Elk jaar worden er in België zo'n 20.000 zwangerschappen afgebroken. De laatste officiële cijfers dateren al van 2011, maar volgens de abortuscentra blijft dat cijfer al jaren stabiel. "Ongeveer 9 op de 1.000 vruchtbare vrouwen kiezen voor abortus. Dat lijkt misschien veel, maar België is daarmee één van de landen met het laagste abortuscijfer ter wereld", zegt Carine Vrancken van vzw Luna, de koepel van Nederlandstalige abortuscentra.

"Een vrouw is gemiddeld 35 jaar vruchtbaar, dat is eigenlijk ongelofelijk lang. In theorie heeft ze 13 keer per jaar kans om zwanger te worden. Als je dan weet dat een vrouw gemiddeld 1,6 kinderen krijgt, dan weet je dat ze haar vruchtbaarheid dus goed onder controle moet houden. De kans dat een vrouw in haar vruchtbare leven ooit een abortus heeft gehad is ongeveer 1 op 5."

"Bij abortus denken mensen vaak aan een 16-jarig laagopgeleid meisje", zegt Vrancken. "Maar we zien hier echt alle soorten mensen passeren. Je kan niet zeggen dat een bepaald soort vrouw vaker voor abortus kiest dan een andere. Maar anders dan veel mensen denken, gebeurt het niet zelden dat het om vrouwen gaat die eigenlijk een voltooid gezin hebben: een job, partner en één of twee kinderen."

Uit cijfers van de abortuscentra blijkt dat de gemiddelde leeftijd waarop een vrouw abortus laat uitvoeren op 27 jaar ligt. Zo'n 13 procent van alle zwangerschapsafbrekingen gebeurt bij vrouwen jonger dan 20 en dan vooral bij 18- en 19-jarigen. 

In België zijn anticonceptiemiddelen zoals het condoom, de pil en het spiraal wijdverspreid en vrij toegankelijk. Dat is één van de redenen waarom het abortuscijfer in ons land zo laag ligt. Hoe komt het dan dat er toch nog altijd vrouwen zijn die ongewenst zwanger worden?

"Ook als je een anticonceptiemiddel gebruikt, kan je zwanger worden. Als is de kans veel kleiner natuurlijk", weet Vrancken. "Maar we moeten ook eerlijk zijn met onszelf. Iedereen weet dat hij of zij al wel eens onveilig heeft gevrijd. Dat je achteraf niet helemaal zeker bent of het wel 100 procent veilig was. Dat is heel menselijk. Seks en opwinding zijn irrationeel."

"Je kiest ook niet enkel voor abortus omdat een zwangerschap ongepland of ongewenst is. Er zijn ook medische redenen om een geplande en gewenste zwangerschap af te breken. Die cijfers worden in België niet goed geregistreerd, maar het gaat wel maar om een klein percentage van het totale aantal zwangerschapsafbrekingen."

Sinds de abortuswet van 1990 kunnen vrouwen in België hun zwangerschap afbreken tot 12 weken na de bevruchting onder bepaalde voorwaarden. Volgens de wet mag enkel de vrouw die zwanger is, de beslissing nemen. De abortus moet uitgevoerd worden door een arts en er is een verplichte bedenktijd van minstens 6 dagen tussen de datum van de eerste afspraak en de ingreep.

Vorig jaar werd een wijziging van die wet goedgekeurd. Er werd een uitzondering gemaakt op de termijn van 12 weken voor vrouwen die in de loop van de 11e zwangerschapsweek op eerste consultatie komen. Door de verplichte wachttijd van minimum 6 dagen konden zij tot dan toe geen abortus meer hebben in België. Sinds oktober 2018 kan bij deze specifieke groep de behandeling in de 13e zwangerschapsweek uitgevoerd worden.

In het nieuwe wetsvoorstel zou de termijn opgetrokken worden naar 18 weken, de bedenktijd van 6 dagen wordt verlaagd naar minstens 2 dagen. Waarom die twee aanpassingen?

"Elk jaar zijn er ongeveer 400 à 500 vrouwen die naar het buitenland moeten om daar abortus te laten uitvoeren. In Nederland is dat bijvoorbeeld al sinds 1984 toegelaten tot 22 weken zwangerschap", zegt Carine Vrancken. "Het gaat dan om een klein percentage vrouwen dat pas heel laat te weten komt dat ze zwanger zijn. Mensen kunnen vaak niet begrijpen hoe je zoiets niet kan weten, maar sommige vrouwen zijn zwanger zonder dat ze iets merken. Ze gebruiken een anticonceptiemiddel en hebben geen enkel symptoom dat op een zwangerschap duidt."

Critici vrezen dat het optrekken van de termijn zal leiden tot meer abortussen. Volgens Carine Vrancken tonen de cijfers aan dat in Nederland slechts 6 procent van de zwangerschappen worden afgebroken boven de 12 weken. "Iemand die ongewenst zwanger is, wil die zwangerschap zo snel mogelijk afbreken en gaat echt niet langer wachten dan nodig."

Daarom zou in het nieuwe wetsvoorstel ook de bedenktijd van minstens 6 dagen verlaagd worden naar minstens 2 dagen. Tegenstanders vinden dat veel te kort voor een moeilijke beslissing als abortus.

"De meeste vrouwen die voor abortus kiezen, hebben die beslissing al gemaakt in hun hoofd nog voor ze een abortuscentrum binnenstappen. Voor die vrouwen is een wachttijd van 6 dagen lang en belastend. We zien ook maar heel zelden vrouwen die zich in die periode nog bedenken. En vrouwen die graag méér tijd hebben om na te denken, krijgen die mogelijkheid ook natuurlijk."

Tot 12 weken kan een abortus relatief eenvoudig worden uitgevoerd, omdat de foetus nog vrij klein is: zo'n 6 centimeter groot en 14 gram zwaar. Meestal wordt de zwangerschap afgebroken via medicatie of door een zuigcurettage. Dat is (medisch gezien) een kleine ingreep waarbij de baarmoeder met een smal buisje wordt leeggezogen via de vagina.

Vanaf de 13e week is een zuigcurettage niet meer mogelijk, omdat de foetus op dat moment te groot wordt (na 18 weken zwangerschap is die al ongeveer 20 centimeter groot en 190 gram zwaar, red.). Voor sommigen wordt daarmee een ethische grens overschreden.

Een abortus na 12 weken zwangerschap vergt in ieder geval andere behandelmethodes die langer kunnen duren, meer zorg nodig hebben en ingrijpender zijn. Er is ook een hoger risico op complicaties. Via medicatie kan een bevalling op gang worden gebracht, of de foetus kan ook instrumenteel verwijderd worden uit de baarmoeder.

"Een abortus na 12 weken is inderdaad zwaarder, zowel medisch als psychologisch", zegt Vrancken. "Maar je moet kijken naar het alternatief. Heel de zwangerschap uitzitten en dan bevallen van een ongewenst kind is dat niet nog veel ingrijpender? Onze ervaring in abortushulpverlening leert dat mensen een zwangerschap afbreken omdat ze kinderen zo belangrijk vinden en aan verantwoord ouderschap willen doen."

Bekijk hieronder het liveveslag van onze collega Ihsane Chioua Lekhli in "Het Journaal":