Turkse president Erdogan vormt Hagia Sophia in Istanbul om tot moskee na goedkeuring Hooggerechtshof
De Turkse regering mag de oude Byzantijnse basiliek Hagia Sophia uit de 6e eeuw opnieuw inrichten als islamitische moskee. Dat heeft het Turkse Hooggerechtshof beslist. President Tayyip Erdogan heeft dat meteen bevestigd via een decreet. De beslissing kan wel tot spanningen leiden met Griekenland en met Rusland.
De kwestie heeft ook de Turken verdeeld en kwam dus voor de hoogste rechtsinstantie van Turkije. Dat heeft de voorstanders van de moskee nu gelijk gegeven. Het hof heeft het decreet van ex-president Atatürk waarbij het gebouw werd omgevormd tot een museum, onwettig genoemd en heeft dat vernietigd. Huidig president Tayyip Erdogan heeft meteen een decreet ondertekend waardoor het gebouw officieel een moskee wordt. Wel belooft Erdogan dat de Hagia Sophia toegankelijk zal blijven voor niet-moslims.
Conservatieve Turken wilden al langer de Hagia Sophia (of Aya Sofya in het Turks) omvormen tot een moskee, zoals het vroeger was. Onder hen is de islamistische partij van president Tayyip Erdogan die nu al 18 jaar aan de macht is in Turkije. Voor Erdogan is de beslissing van het hof dus een opsteker, zeker nu de economie niet goed draait en er sleet komt op het regime. Zijn regering vindt dat Turkije zelf kan beslissen wat er met het gebouw gebeurt en kant zich tegen "buitenlandse inmenging".
Turkije is dan wel overwegend een islamitisch land, toch vonden ook veel Turken dat de Hagia Sophia beter een museum blijft.
Niet enkel is dat de belangrijkste toeristische trekpleister van het land; de kwestie heeft ook te maken met de sluipende afbraak van de seculiere republiek die de AK-partij van Erdogan de voorbije decennia doorvoert. Modernistische Turken zien in de huidige beslissing een verdere stap daarin.
Ook vonden veel Turken dat er genoeg moskeeën in Istanbul zijn, zoals de erg mooie Sultan Ahmet-moskee of Blauwe Moskee erg vlakbij.
Byzantijns, Ottomaans en werelderfgoed
De Hagia Sophia (Grieks voor "Heilige Wijsheid") werd tussen 532 en 537 na Christus gebouwd door de Byzantijnse keizer Justinianus I. Istanbul was toen onder de naam Constantinopel de hoofdstad van het Oost-Romeinse of Byzantijnse rijk dat een groot deel van de Balkan, het Midden-Oosten, Noord-Afrika en delen van Spanje en Italië omvatte. (Lees verder onder de foto).
Eeuwenlang was het de grootste christelijke kerk en een pronkstuk van het orthodoxe christendom, met uitzondering van de periode tussen 1204 en 1261 toen Constantinopel bezet werd door katholieke kruisvaarders.
Na de verovering van Constantinopel door de Turkse Ottomanen in 1453 werd de kerk omgevormd tot een moskee. De prachtige fresco's en mozaieken werden overpleisterd omdat afbeeldingen niet thuishoorden in een moskee. In 1934 -toen Mustafa Kemal Atatürk het land moderniseerde en omgevormd had tot een seculiere republiek- werd de Hagia Sophia een museum en kwamen de schilderingen opnieuw aan het licht. De Hagia Sophia is inmiddels door de Unesco, de cultuurorganisatie van de Verenigde Naties, uitgeroepen tot werelderfgoed van de mensheid. (Lees verder onder de foto).
"Provocatie voor de beschaafde wereld"
Istanbul mag dan in Turkije liggen, de zaak krijgt meteen ook internationale gevolgen. Orthodoxe landen zoals Griekenland en Rusland, maar ook de Verenigde Staten hadden Turkije gewaarschuwd om de Hagia Sophia te laten zoals die is.
De Griekse minister van Cultuur Lina Mendoni vindt dat de Hagia Sophia ""monument voor de hele mensheid is". De omvorming tot een moskee vindt ze "een provocatie voor de beschaafde wereld".
Het nationalisme van president Erdogan schopt zijn land zes eeuwen achteruit
Turkije laat zich dan wel niet echt gelegen aan wat Griekenland en andere kleine landen in Oost-Europa denken, maar de relaties met Rusland zouden nu wel onder druk kunnen komen te staan. De Russische president Vladimir Poetin heeft goede banden met de Russisch-orthodoxe kerk en moet wel reageren. Poetin en Erdogan hadden de voorbije jaren een goede band uitgebouwd -tot ergernis van de westerse wereld- maar die relatie is de voorbije jaren onder druk gekomen wegens tegengestelde belangen in het Midden-Oosten, met name in Syrië en meer recent ook in Libië. De Russisch-orthodoxe kerk betreurt dat de belangen van miljoenen gelovigen van tafel zijn geveegd.
De Unesco betreurt de beslissing en overweegt om de status van de Hagia Sophia als werelderfgoed opnieuw te bekijken.
Er is nog een gegeven: Istanbul (of Constantinopel) is nog altijd de zetel van de orthodoxe kerk en van patriarch Bartholomeos, de leider van die kerk. Patriarch Bartholomeos, de leider van 300 miljoen orthodoxen, noemde de omvorming eerder al "onaanvaardbaar".
