Mysterie ontrafeld: ligt lichaam gorilla Gust na 33 jaar nog in diepvriezer Zoo Antwerpen?

33 jaar na de dood van gorilla Gust in ZOO Antwerpen is de herinnering aan hem nog springlevend. “De ster van de zoo”, “De grote figuur van het apenhok”, “De lieveling van iedereen”, het zijn maar enkele woorden die bezoekers van de dierentuin gebruiken om de westelijke laaglandgorilla te beschrijven.

"De Gust", zoals bezoekers hem noemen, werd in 1953 aan ZOO Antwerpen geschonken door de gouverneur van het toenmalige Belgisch-Kongo. Op dat moment leven er nog maar twaalf gorilla’s in gevangenschap. Gust is ongeveer een jaar oud als hij in Antwerpen arriveert. De eerste weken verlopen moeizaam en kleine Gust oogt ongelukkig. Dan verschijnt Aloïs Samson op het toneel. Hij wordt de vaste verzorger van de jonge gorilla.

“Samson en Gust waren onafscheidelijk”, vertelt Ronny Lorentsen, gepensioneerd dierenverzorger van ZOO Antwerpen die de twee gekend heeft. “Samson speelde met Gust, woog hem, belde de kinderarts als hij ziek was en waakte naast hem tot hij weer beter werd.” De kleine gorilla lokt veel volk naar de dierentuin. Hij werd al snel de publiekslieveling. “Mensen stuurden zelfs kaartjes naar hem op zijn verjaardag. Hij had een eigen adres”, vertelt Lorentsen.

(lees verder onder de foto)

Toen Gust op 11 april 1988 stierf aan een hartaanval, was het verdriet zo groot dat de toenmalige directeur besloot om Gust een plaatsje te geven in de diepvriezer van de dierentuin. Volgens geruchten zou het lichaam van de levenloze gorilla, dat op dat moment zo’n 180 kilogram weegt, daar vandaag nog altijd liggen.

Tijd om de diepvriezers van ZOO Antwerpen open te trekken. Daarin liggen onder meer de kadavers van een ibis en een trompetvogel en enkele organen van een olifant, maar geen spoor van gorilla Gust.

“Gust is na zijn overlijden wellicht meteen in de diepvriezer geplaatst”, zegt Francis Vercammen, die al sinds de jaren 90 de vaste dierenarts van ZOO Antwerpen is. “Dat doen we altijd meteen na de autopsie. Daarna kunnen de dieren naar kennisinstituten zoals musea of universiteiten worden gebracht. Ze worden daar dan gebruikt in verschillende onderzoeken.”

Wat er met Gust is gebeurd, weet Vercammen niet meteen. “Hij ligt niet meer bij ons in de diepvriezer. Was dat wel zo, dan hadden we dat wel geweten.” Maar waar is hij dan wel? “De zoo werkt veel samen met musea in Vlaanderen en Brussel. Misschien kan één van die instanties je verder helpen?”, suggereert Vercammen.

De zoektocht gaat verder. Via een tip van een luisteraar komen we in het Afrikamuseum van Tervuren terecht. Zij meent zich te herinneren Gust daar ooit eens gezien te hebben. “Het is inderdaad zo dat we hier heel wat dieren uit de zoo van Antwerpen in ons archief hebben”, zegt Garin Cael, collectiebeheerder in het Afrikamuseum. Het gaat om opgezette exemplaren, maar ook om skeletten die – al dan niet gemonteerd – zorgvuldig in kasten staan. Ze worden gebruikt om tentoon te stellen of om onderzoek op te doen. Helaas moet Cael ons wel teleurstellen “Sinds gorilla Gust gestorven is, hebben we maar één gorilla meer ontvangen van ZOO Antwerpen. Het gaat om een andere ondersoort, dus Gust is niet bij ons.”

Tegelijk met onze zoektocht, spit ZOO Antwerpen in haar archief. Enkele dagen later is het bingo. De schedel van Gust wordt teruggevonden en zit netjes bewaard in een blauw-witte schoendoos. In de muil van het dier prijken nog enkele tanden. “Naast de schedel hebben we ook nog enkele botten teruggevonden. Die worden bewaard in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN)”, vertelt Ilse Segers van ZOO Antwerpen. “Andere resten van Gust zijn na de autopsie bij het vilbeluik, een destructiebedrijf voor dode dieren, terechtgekomen.” Ook de voormalige directeur van ZOO Antwerpen Fred Daman bevestigt dat verhaal. "Waardevolle kadavers zoals Gust werden altijd naar het KBIN gebracht", aldus Daman.

Waarom blijft van zo’n icoon als Gust enkel de schedel over en werd hij niet opgezet? “Je hebt bepaalde dieren die altijd net dat ietsje meer bijzonder zijn voor mensen dan anderen. Ze allemaal opzetten gaat niet. Daar hebben we de plaats niet voor”, zegt Segers. “Soms worden skeletten, en ook schedels zoals die van Gust, gebruikt voor educatieve doeleinden. Studenten geneeskunde kunnen er bijvoorbeeld van leren. Zo zullen iconische dieren, zoals gorilla Gust, altijd blijven leven, ook al zijn ze niet meer bij ons.”