Belgische paleontologen ontdekken nieuwe primitieve zoogdiersoort die aan het einde van het dinotijdperk leefde
Paleontologen van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) hebben twee primitieve zoogdieren uit het Boven-Krijt beschreven, die zo’n 70 miljoen jaar geleden leefden, niet lang voor het uitsterven van de dinosaurussen. Het ene is opgegraven in Binnen-Mongolië, het andere in Roemenië en dat is een nieuwe soort. Ze behoren tot de multituberculaten, een uiterst succesvolle zoogdierengroep, die verschillende massa-uitstervingsgolven overleefde, maar 35 miljoen jaar geleden uitstierf.
Het mooiste en best bewaarde van de twee exemplaren komt uit de Gobi-woestijn van Binnen-Mongolië: onder meer een complete schedel met tanden en de volledige linkervoorpoot.
Het fossiel werd in 1999 opgegraven tijdens een Belgisch-Chinese expeditie in de Bayan Mandahu Formatie.
Dit kleine zoogdier, met een schedeltje van 2,6 cm, had knaagdierachtige tanden, was een omnivoor en bewoog zich wellicht ‘hoppend’ voort zoals een springmuis. Maar ondanks hun overeenkomsten zijn deze zoogdieren niet de voorouders van de huidige knaagdieren. Die ontstonden uit een andere groep.
Overeenkomsten en verschillen
De studie van Thierry Smith (KBIN) en zijn collega’s wijst uit dat dit exemplaar tot het geslacht of genus Kryptobaatar behoort.
Het exemplaar vertoont sterke overeenkomsten met twee bekende soorten van Kryptobaatar, maar ook verschillen. Het is echter niet zeker of het om een nieuwe soort gaat.
De resultaten wijzen erop dat er veel meer variatie was in de morfologie - de vorm en de lichaamsbouw - bij de multituberculaten dan bij de moderne zoogdieren.
Vaak wordt zo’n sterke variatie toegeschreven aan geografisch isolement – het feit dat veel populaties afgesneden waren van andere door natuurlijke barrières en zo van elkaar weg evolueerden. Maar isolement kan in het Gobibekken niet de enige motor zijn geweest voor de grote variatie binnen de Kryptobaatar-soorten, zeggen de onderzoekers.
Een nieuwe soort
Begin de jaren 2000 groef een Belgisch-Roemeens team in het westen van Roemenië – in de Sânpetru Formatie – heel wat fossielen op van vroege zoogdieren.
Een schedeltje met geassocieerde tanden uit de vindplaats Nălaţ-Vad is zonet beschreven en dat behoort wél ondubbelzinnig toe aan een nieuwe soort. Die werd Kogaionon radulescui genoemd.
De vorm van de tanden van het fossiel is veeleer eenvoudig en vertoont grote gelijkenissen met primitievere multituberculaten uit Azië (Eobataar-achtigen).
Wellicht hebben die zich al in het Onder-Krijt, dat loopt van zo'n 145 miljoen tot zo'n 100 miljoen jaar geleden, vanuit Azië over Europa verspreid.
Ten tijde van de dinosaurussen
Kryptobataar en Kogaionon behoren tot de multituberculaten, een succesvolle groep primitieve zoogdieren. De naam verwijst naar de vele knobbeltjes op de kiezen, multi betekent veel en tuberculata knobbeltjes.
Deze groep ontstond in het Juratijdperk en heeft liefst 120 miljoen jaar bestaan. De kleine multituberculaten hebben zo’n 90 miljoen jaar tussen de dinosaurussen rondgekropen. Zo vonden de paleontologen van het KBIN op de vindplaats in Binnen-Mongolië onder meer de dinosaurussen Protoceratops, Pinacosaurus en Velociraptor. In Roemenië ontdekten ze dan weer Paludititan en Zalmoxes, een iguanodonachtige.
In tegenstelling tot de dinosauriërs overleefden de multituberculaten de uitstervingsgolf op het einde van het Krijt, 65 miljoen jaar geleden, wél. Ook de grote klimaatopwarming tien miljoen jaar later, die de moderne zoogdieren (paarden, katten, apen, ...) deed ontstaan, kwamen ze te boven. Maar 35 miljoen jaar geleden verdwenen de multituberculaten dan toch van het toneel.
De studie over Kryptobataar, in samenwerking met onderzoekers van het Binnen-Mongolië Museum, is gepubliceerd in Cretaceous Research, de studie over Kogaionon, in samenwerking met onderzoekers van de University Babeş-Bolyai, in het Journal of Mammalian Evolution. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.