Jezuïetenpater en grondlegger van de groene beweging Luc Versteylen (93) is overleden

Priester en jezuïetenpater Luc Versteylen is overleden aan de gevolgen van corona. Luc Versteylen s.j. was een van de grondleggers van de groene beweging in ons land. Hij stond in 1976 aan de wieg van de beweging “Anders gaan leven”. Daaruit ontstond in 1979 de politieke partij Agalev.

De naam is een samenraapsel van de beginletters van “Anders gaan leven”. Omdat de letters van een partijnaam wettelijk een betekenis moeten hebben, staat Agalev officieel voor “Anders Gaan Arbeiden, Leven En Vrijen”. Agalev evolueert later tot de huidige partij Groen. Groen-voorzitter Meyrem Almaci reageert via Twitter: "Zijn hele leven stond in het teken van engagement".

Pater Luc Versteylen is altijd een buitenbeentje geweest, als kloosterling, als leraar en als groene activist. Terwijl hij nog lesgeeft aan het Xaveriuscollege in Borgerhout probeert hij leerlingen en sympathisanten al warm te maken voor natuurbehoud en wat "andersglobalisering" wordt genoemd, thema’s die in die tijd nog niet vanzelfsprekend zijn. 

Via de grootvader van een leerling krijgt Versteylen in 1970 de beschikking over een oude brouwerij in Viersel, een deelgemeente van Zandhoven in de Antwerpse Kempen. Hij sticht er een alternatief bezinningsoord met de naam “Leven in de brouwerij”. Iedereen die wil, maar vooral jongeren en gezinnen, kan er “bekomen van het jachtige leven van alledag om er hun diepste verlangens of angsten te delen, om er in soberheid, stilte en samenhorigheid samen te leven met anderen.”

Vanuit de brouwerij ontstaan allerlei andere initiatieven. Zo wordt in 1973 de actiegroep “Groene Fietsers” opgericht. Die verzet zich op ludieke wijze onder meer tegen de sloop van het oude Tolhuis in Antwerpen (dat uiteindelijk toch afgebroken wordt), en de aanleg van het duwvaartkanaal Oelegem-Zandvliet dat het Albertkanaal met de Antwerpse haven moet verbinden (en dat er uiteindelijk niet komt.)

Vrij snel komt er een scheiding tussen medestanders die het ludieke van de milieubeweging willen behouden en diegenen die zich partijpolitiek wilden engageren. Pater Versteylen zelf blijft jarenlang dynamisch zijn beweging leiden vanuit Viersel en kent er een uitstraling mee over heel Vlaanderen. 

Hij neemt wel alsmaar meer afstand van de partij Agalev, omdat die volgens hem te veel voor de macht gaat en de kernwaarden van soberheid, samenhorigheid en stilte verloochent. Hij kan er met name weinig begrip voor opbrengen als Agalev in de regering blijft na de beslissing om het polderdorp Doel aan de uitbreiding van de Antwerpse haven op te offeren.

In de Brouwerij in Viersel ontwikkelt pater Versteylen de techniek van de schrijfgesprekken. In het oude bakhuis zitten deelnemers in stilte in een kring. Ze schrijven hun meningen over actuele hete hangijzers of morele kwesties op een papiertje en geven het door, waarna de volgende in de kring er een reactie of een aanvulling aan toevoegt en het papiertje weer doorgeeft. Via die schrijfgesprekken kunnen jongeren ook hun onzekerheden rond hun ontluikende seksualiteit kwijt. 

Omdat Versteylen de taal soms te ontoereikend en te hard vindt, bedenkt hij een eigensoortige nieuwe woordenschat, met name rond seksualiteit, onder meer in zijn boek “De Paradijs Ervaring” uit 1982. Seks hebben is “innig zijn”, penetratie heet bij hem "de diepste draai nemen", masturberen wordt “hemelen” en voor een prostituée bedenkt hij de term "ledikantwerkster". 

Bezoekers, ook adolescenten, wordt ook de mogelijkheid geboden om “vrij” te zijn en elkaars lichaam te verkennen. Eerst via schrijfgesprekken in het bakhuis, maar wie dat wil kan zich afzonderen voor “zie- of ontdekfeesten”, typische termen die de jezuïetenpater gebruikt om seks zachter te benaderen.

Pater Versteylen is op dat moment ook een gewild spreker op pedagogische studiedagen in talloze katholieke middelbare scholen. Met deze metaforen en alternatieve bewoordingen geeft hij op een speelse wijze seksuele voorlichting, in een tijdsgeest waarin men een krampachtige benadering van seksualiteit achter zich wil laten.

In 1992 start pater Versteylen met een nieuwe politieke beweging: Helaba, of voluit "Hoe Eensgezind Laboreren aan een Beleefbaarder Antwerpen". Het doel is om mensen ondanks hun tegenstellingen samen te brengen. 

Eind jaren 90 is Versteylen een van de initiatiefnemers van het “Witte Kinderbos”, dat in de nasleep van de affaire-Dutroux wordt aangeplant op de middenberm van de E19 tussen Vilvoorde en Mechelen, als een herinnering aan alle gedode, verongelukte en verdwenen kinderen van ons land. Later wordt het deels verwijderd voor de aanleg van een nieuw spoortracé. Ter compensatie legt men bij Vilvoorde in Houtem het Witte Kinderwandelbos aan ter grootte van 50 ha.

In 1995 ontvangt pater Versteylen de driejaarlijkse prijs “ethiek en verdraagzaamheid in de politiek”, in 1998 overhandigt de provincie Antwerpen hem de Humanitasprijs.

Nog voor hij diverse boeken uitgeeft die te maken hebben met zijn maatschappelijk engagement, raakt Luc Versteylen bekend met zijn boek “Uit het logboek van Kartouchke. Klachten, kluchten en koleires van een zwaar collegejaar” uit 1958. 

Hij bewijst daarmee dat hij zich erg goed kan inleven in de leefwereld, de zorgen en de verzuchtingen  van een elfjarige collegestudent. Het boek is geschreven in een eigenaardige stijl, met eindeloze zinnen zonder leestekens en verkeerd gespelde woorden, en hij voorziet de tekst ook van zijn eigen tekeningen. Kartouchke wordt erg populair en het boek beleeft meer dan tien herdrukken. 

In 1993 kruipt Mark Uytterhoeven in het huid van Kartouchke en wijdt er een rubriek aan in zijn programma “Morgen Maandag”. Daarin ratelt hij in een halsbrekend tempo teksten af die inpikken op de actualiteit , helemaal in de stijl van Versteylen.

In 2010 treedt Roger Vangheluwe af als bisschop van Brugge nadat bekend is geraakt dat hij zich jarenlang vergrepen heeft aan zijn minderjarige neef. In de nasleep van die affaire duiken ook klachten over seksueel misbruik op tegen pater Luc Versteylen en zijn levensgezellin Mieke Van Hoof. 

Zelf ontkennen Versteylen en Van Hoof altijd met klem dat er ooit sprake zou geweest zijn van enig seksueel misbruik. Uit het onderzoek is volgens het parket wel gebleken dat de handelingen die in de brouwerij van Viersel gebeurden plaatsvonden in het kader van de seksuele ontplooiing van de bezoekers, maar dat dit door de vermeende slachtoffers anders werd ervaren, namelijk als een aantasting van hun persoonlijke en seksuele integriteit.

Het parket van Antwerpen bevestigt uiteindelijk dat de klachten van seksueel misbruik tegen pater Luc Versteylen en zijn levensgezellin Mieke Van Hoof verjaard zijn. De feiten zullen daarom niet worden voorgelegd aan een strafrechter.

Ook al vulde hij zijn roeping als priester en kloosterling op een geheel eigen manier in, Luc Versteylen is altijd trouw gebleven aan zijn engagement als jezuïet.

Hij trad al in 1945 als achttienjarige in bij de paters Jezuïeten. In 1959 volgde zijn priesterwijding. Van 1961 tot 1973 gaf hij les aan het Xaveriuscollege in Borgerhout.

Over zijn jeugdjaren gaf hij in 2008 in de pers toe dat hij als zestienjarige lid geweest was van het Verdinaso, een autoritaire, met het fascisme verwante politieke groepering. Versteylen was naar eigen zeggen geen lid van het collaborerende deel van Verdinaso, maar wel van het "geheime deel", dat in het verzet tegen de Duitsers stond.

Door zijn eigenzinnige levenswandel kwam hij als Jezuïet vaak in conflict met zijn oversten, maar het is nooit tot een breuk gekomen. Hij had meer dan 50 jaar een relatie met zijn levensgezellin Mieke Van Hoof, maar heeft altijd gezegd dat hij nooit de perken van zijn religieuze geloften (waaronder kuisheid) te buiten is gegaan. 

Op een bepaald moment kwam er wel een einde aan zijn opdracht als leraar, en tijdens de zaak over het mogelijk seksueel misbruik werd hem ook een spreekverbod opgelegd door de orde. Versteylen heeft zich altijd scrupuleus aan die afspraken gehouden.

Wat vond hij zelf zijn grootste verwezenlijking? Die vraag stelden we aan Versteylen zelf. In onderstaande video geeft hij een antwoord op die vraag.