Reden om te verhuizen voor bewoners, maar hoogdringend volgens expert: ongerustheid over nieuwe hoogspanningslijn

Je ziet ze langs West-Vlaamse autosnelwegen: de protestborden tegen Ventilus. Die nieuwe hoogspanningslijn moet elektriciteit van windmolenparken op zee vervoeren naar het binnenland. Voor ze op een bestaande luchtlijn kan aansluiten, moet tussen Jabbeke en Izegem eerst een nieuwe bovengrondse hoogspanningslijn gebouwd worden. Nu de Vlaamse regering binnenkort moet beslissen over het dossier, schakelen de buurtbewoners daar een versnelling hoger in hun protest.

Op dit moment wordt de kustregio bevoorraad door één hoogspanningslijn: de Stevin-lijn. "Dat is risicovol", zegt energie-expert Joannes Laveyne (Universiteit Gent) in "Laat". "Als er technische problemen zijn en die lijn valt uit, dan kan dat ervoor zorgen dat de kustregio zonder stroom komt te zitten."

Maar het gaat verder dan dat, want zelfs in Europa rekenen ze op de aanlevering van die offshore windenergie, zegt Laveyne. "Als die ene lijn uitvalt, kan dat heel België en zelfs Europa treffen met een heel ruime black-out."

Een back-up van het bestaande systeem is dus nodig: "De bedoeling van Ventilus is eigenlijk om de bestaande lijn te ontdubbelen, door ervoor te zorgen dat een tweede weg die elektriciteit naar het binnenland kan transporteren", klinkt het.

Over de urgentie van het project is Laveyne stellig: "Het is redelijk dringend eigenlijk". Volgens de energie-expert is het hele project al twee jaar vertraagd, onder meer door enkele technologische dubbelchecks uit te voeren. "Normaal zou de bouw over anderhalf jaar moeten starten, maar dat zal zeker later worden." 

Laveyne wijst erop dat Ventilus nodig zal zijn voor voorziene leveringen van windenergie in de toekomst. "Er komt een tweede windmolenzone op zee, maar die rekent wel op Ventilus om die energie veilig aan land te brengen. Net zoals andere projecten om goedkope windstroom te halen in het buitenland, zoals de extra interconnecties met het Verenigd Koninkrijk of Denemarken." 

Hoe belangrijk en noodzakelijk Ventilus ook mag zijn voor de aanlevering van groene energie en het halen van de klimaatdoelstellingen, de buurtbewoners protesteren omdat ze zich zorgen maken over straling en hun gezondheid. 

"Je leest in studies over het effect op de gezondheid", zegt Andy Devooght, een landbouwer die in de zone woont. "Het kan leukemie of een hersentumor veroorzaken. Dat is toch niet te onderschatten."

Dat straling van zulke hoogspanningslijnen kanker bij jonge kinderen veroorzaakt, is niet bewezen volgens Guy Vandenbosch, stralingsdeskundige van de KU Leuven: "Er is wel een statistisch verband, maar het gaat over een zeer klein aantal gevallen bij kinderen per jaar, over grote bevolkingsaantallen. Mijn mening is dat je dat moet vergelijken met andere risico's van het leven, zoals je kind met de fiets naar school sturen. Ik denk dat dat een veel groter risico met zich meebrengt." 

Hoe klein het stralingsgevaar voor kinderen misschien mag zijn, bewoners willen hun eigen kinderen niet blootstellen aan dat risico. Ze zijn ook niet tegen het volledige Ventilus-project, maar eisen dat de lijn ondergronds wordt aangelegd.

"Een hoogspanningslijn met dergelijke hoge voltages en spanningen zoals bij Ventilus kun je heel moeilijk ondergronds aanleggen, door een aantal natuurkundige beperkingen", zegt Laveyne.

Toch is het niet onmogelijk. In Duitsland bestaat het bijvoorbeeld wel. Dat is ook bevoegd minister van Energie en Omgeving Zuhal Demir (N-VA) niet ontgaan, die hierover meer duidelijkheid heeft gevraagd aan netbeheerder Elia.

Maar Laveyne drukt de hoop op die alternatieve piste meteen de kop in. "Als men gelijkstroom gebruikt, dan kun je leidingen inderdaad ondergronds gaan plaatsen. Maar Ventilus zou uitgevoerd worden met wisselstroom. Het probleem is dat de huidige gelijkstroomtechnologie niet compatibel is met de veiligheidsvoorwaarden voor Ventilus. Als de Stevin-lijn, die nu de kust bevoorraadt, zou uitvallen, dan is er geen enkele zekerheid dat die Ventilus in gelijkstroom dat snel genoeg kan opvangen om geen black-out te veroorzaken."

Naast die technische bezwaren, is er ook het prijskaartje: dat van een ondergrondse lijn komt volgens Laveyne heel wat duurder uit. "Voor een ondergrondse lijn op gelijkstroom moeten er ook conversiestations gebouwd worden, omdat ons elektriciteitsnet wisselstroom is. Daarnaast zijn er ook extra kosten, zoals onteigeningen en graafwerken, wat bij een bovengrondse luchtlijn niet het geval is."

Het dossier ligt op het bord van Vlaams minister Zuhal Demir. Momenteel is ze hierover nog in overleg, onder meer met Waalse burgemeesters (waar een gelijkaardig debat woedt over een hoogspanningslijn in Henegouwen) als met Elia (waarvan ze concrete cijfers over de kosten voor een ondergrondse verbinding verwacht). 

Voor de zomer hoopt ze de  Ventilus-knoop te kunnen doorhakken. Maar dat tegen die beslissing geprocedeerd gaat worden door de bewonersgroepen, lijkt niet ondenkbaar. De timing van het hele project is dus hoogst onzeker.