Hoe links zijn de voorstellen van Paul Magnette (PS) nu écht?

De titels spreken boekdelen. "De meeste blauwe burgemeesters verkiezen een paars-gele regering boven een paars-groen", schrijft Het Laatste Nieuws. "Het laten varen van de begrotingsdiscipline, zoals Magnette voorstelt, opent de doos van Pandora", schrijft De Tijd (op het moment dat Magnette nog geen budgettair voorstel heeft gedaan, maar soit), "Nota van informateur Magnette is een pest voor Vlaanderen", schrijft professor Stijn Baert in een opiniestuk op VRTNWS. Dat prijkt de hele dag bovenaan op HLN.BE, de meest gelezen nieuwsbron van Vlaanderen. 

De kritiek is eenvoudig samen te vatten. De nota van Paul Magnette is te links. Ze bevat vooral cadeaus voor werknemers, werklozen, gepensioneerden en zieken. En dat is onbetaalbaar. Het zal leiden tot drastische belastingverhogingen en tot een ongecontroleerde instroom van vreemdelingen (volgens N-VA). Bij CD&V valt men vooral over een paar ethische dossiers: abortus toelaten tot 18 weken en ziekenhuizen verplichten om mensen die euthanasie hebben gevraagd ook te helpen met hun laatste wens, desnoods door een externe arts toe te laten. Al is dat laatste voorstel al verdwenen uit de meest recente teksten.

In het zuiden van het land kijkt men een beetje beduusd naar de manier waarop de nota-Magnette wordt neergesabeld. De zakenkrant L’Echo (zusterkrant van De Tijd) was dit weekeinde vol lof over de voorstellen. ‘Een goed uitgangspunt’, schreef de editorialist van dienst die twee maatregelen isoleerde: werkgevers zouden vrijstelling van sociale bijdragen krijgen tot de derde werknemer (nu de eerste) en wie ontslag neemt krijgt een werkloosheidsuitkering. Het is die laatste maatregel die bij arbeidseconoom Stijn Baert wordt verketterd, maar die in liberale kringen in Wallonië furore maakt omdat hij uit de koker van de Franse premier Emmanuel Macron komt.

Welke maatregelen er precies in de nota van Magnette staan, is moeilijk te achterhalen. De formateur is geslepen en maakt verschillende versies van zijn tekst. Zo kan hij nadien perfect zien wie van de gesprekspartners er gelekt heeft naar welke krant. Daardoor verdwijnen er soms voorstellen die aanvankelijk wel in de nota stonden. Hij laat soms voorstellen staan die geen breekpunt zijn zodat de liberalen zichzelf daarna op de borst kunnen kloppen dat ze Magnette tot toegevingen hebben kunnen dwingen.

Er is bijvoorbeeld geen sprake meer van een regularisatie van illegalen die in het zwart in een knelpuntberoep werken. Maar toch past de zin dat de instroom van arbeidsmigranten moet worden aangepast aan het aanbod, in deze filosofie. De redenering is simpel. Ofwel regulariseer je de zwartwerkers die nu al in België aanwezig zijn, ofwel probeer je ze met hand en tand op te sporen en uit te wijzen… waarna je opnieuw op zoek moet naar arbeidsmigranten om hier de gaten in de bedrijven te komen opvullen. Soms is een maatregel niet links of rechts, maar gewoon pragmatisch. Ook in het verleden werden regularisatiecampagnes altijd gesteund door de werkgevers.

Het voorstel om het statuut van de zelfstandigen geleidelijk gelijk te trekken met dat van bedienden, moet de liberalen als muziek in de oren klinken. Een groen investeringsplan ligt volledig in de lijn van de Europese plannen en meer geld voor de NMBS kan misschien een einde maken aan het geldverslindende fileprobleem. En als die investering buiten de begroting kan blijven, dan is dat mooi meegenomen.

Soms klinkt er vanuit patronale hoek trouwens lof op maatregelen die je niet anders dan ‘links’ kunt noemen. Zo juicht het VBO de verhoging van de minimumpensioenen tot 1500 euro toe. En in de nota wordt ook niet gerept over de eis van de socialisten om de pensioensleeftijd opnieuw van 67 op 65 jaar te brengen. Alles blijft ook hier bij het oude.

Andere maatregelen die nu verketterd worden, stonden ook al in de regeerverklaring van Michel I: de verhoging van de uitkeringen tot boven de armoedegrens, bijvoorbeeld.

Het wordt helemaal interessant wanneer de voorstellen van Magnette naast die van Ursula von der Leyen worden gelegd. De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie werd deze week op het schild gehesen nadat het Europees parlement haar programma voor 2019-2024 goedkeurde.

Net zoals Magnette zet Von der Leyen volop in op klimaatmaatregelen. Europa moet het eerste klimaatneutrale continent worden. En aan de groene New Deal hangen 1 triljoen aan investeringen vast. De vliegtaks die Magnette voorziet, komt recht uit de voorstellen van de Duitse commissievoorzitster.

Op sociaaleconomisch vlak maakt de Europese Commissie een serieuze bocht naar links. Zo zullen de begrotingsnormen versoepeld worden om de investeringen op te drijven. De sociale pijler wordt uitgewerkt. Elke werknemer krijgt een minimumloon (Magnette wil het Belgische minimumloon optrekken tot 14 euro per uur) en het sociaal overleg wordt versterkt (ook in België wil Magnette morrelen aan de loonnorm om de sociale partners meer vrijheid te geven).

Terwijl er in Vlaanderen sterke druk is vanuit VOKA (gesteund door Open Vld en een deel van CD&V) om de werkloosheidsuitkeringen in de tijd te beperken, wil Von der Leyen een Europese ‘dop’ in het leven roepen. De lidstaten zullen hun werkloosheidssysteem kunnen laten verzekeren zodat bij grote crisissen  de solidariteit veel meer kan spelen. Er wordt ook ingezet op armoedebestrijding (net als door Magnette).

Er moet ook een einde komen aan de ‘race to the bottom’ in de vennootschapsbelasting en er moet meer werk gemaakt worden van de strijd tegen fiscale fraude.

Inzake asiel en migratie staat er ook een gelijkheidsteken tussen de plannen van Magnette en die van Europa: de instroom streng bewaken en reglementeren, maar de opvang humaniseren en de last spreiden over de lidstaten.

Ook andere voorstellen van Magnette sluiten aan bij de plannen van Von der Leyen. Zo wil hij van de Senaat een plek maken waar de burgerparticipatie gestalte krijgt. Von der Leyen richt volgend jaar een Conferentie voor de Toekomst van Europa op die burgers samenbrengt en die twee jaar tijd krijgt om voorstellen te doen. 

Conclusie: partijen die in Vlaanderen de plannen van Magnette afkeuren, kunnen bezwaarlijk instemmen met die van de Europese commissie. En toch. De N-VA onthield zich bij de stemming.  CD&V, liberalen en socialisten keurden de voorstellen van de commissie goed. Groen onthield zich.

Het blijft sowieso wachten op de begrotingsvoorstellen van Magnette. De waaier van mogelijkheden die hij eerder voorstelde, is vrijblijvend. Het is kiezen tussen draconisch besparen en ‘laisser faire’ (de titel van het editoriaal van De Tijd). De onderhandelingen daarover moeten nog beginnen en zijn eerder iets voor een formateur.

Dat in die begrotingsbesprekingen nog een paar harde noten zitten, is evident. Zo moet België een oplossing vinden om zijn systeem van kadastraal inkomen te hervormen. Dat kan leiden tot het belasten van huurinkomsten (die nu vrijgesteld zijn voor particulieren). Ook de pensioenbom van de gemeenten is nog niet helemaal ontmijnd. 

Een of andere vorm van vermogensbelasting mag dan al links lijken, maar zit ook steevast in de aanbevelingen van de OESO en het IMF, niet meteen extreem-linkse thinktanks. Lasten op arbeid verlagen (wat Magnette nu al voorstelt) kan alleen als er verschuivingen komen: naar milieu, naar vermogen.

Europa wil ook een ‘digital taks’ op de grote internetbedrijven (Facebook, Amazon,…). Dat kan ook voor de lidstaten geld in het laatje brengen (of houden).

Als paars-groen mislukt, zal het op dit heikel punt zijn, niet op een van de voorstellen die hij – via gelekte nota’s – de voorbije week heeft uitgetest.

Bovendien zijn er ook aan de linkerzijde nog ‘aandachts­punten’. Zo voorziet Magnette wel energiecheques maar geen btw-verlaging zoals de socialisten willen. De kernuitstap leek eerst verworven, maar is nu blijkbaar niet meer zo evident omdat de stroomvoorziening in gevaar dreigt te komen. De vergroening van het bedrijfswagenpark is teruggeschroefd, maar er staat niks wezenlijks tegenover. De gezinshereniging wordt ingeperkt en er komt ook geen verlaging van de pensioensleeftijd. 

Het spel is dus nog niet gespeeld.