Jongeren gebruiken minder alcohol, tabak en cannabis dan 20 jaar geleden

Leerlingen in het secundair onderwijs drinken duidelijk minder alcohol dan 20 jaar geleden. Het aantal leerlingen dat ooit alcohol dronk, daalde van 87 procent in het jaar 2000 naar 57 procent in 2019. Op de vraag of ze het afgelopen jaar alcohol gedronken hadden, antwoordde in 2000 nog 72 procent positief en in 2019 nog 51 procent. Het regelmatige gebruik, waarbij de leerling het afgelopen jaar minstens wekelijks alcohol dronk, zakte van 29 procent naar 12 procent.

"De daling zet zich door in alle onderwijsvormen, dus zowel in het TSO, BSO als ASO en ook bij jongens en meisjes", zegt Katleen Peleman van VAD. Het zijn vooral de jongere groepen, van 12 tot 14 jaar die minder alcohol drinken. Daarbij speelt het alcoholverbod onder de 16 jaar zeker een rol. "Dat is almaar een belangrijker argument voor min-16-jarigen om geen alcohol te drinken. Deze trend is een duidelijk argument om de minimumleeftijd voor alcohol op te trekken naar 18 jaar."

Een belangrijk aandachtspunt hier is dat het excessieve alcoholgebruik niet gedaald is. Het aantal jongeren dat het afgelopen jaar dronken was, schommelt nog steeds rond de 25 procent. Het aantal jongeren dat minstens eenmaal per maand aan bingedrinken doet, blijft rond de 15 procent hangen. "Dat is verontrustend", zegt Peleman

Leerlingen in het secundair onderwijs roken veel minder tabak dan 20 jaar geleden. In 2000 rookten nog 21 procent van de leerlingen in het ASO tabak, 35 procent van de leeringen in TSO en 39 procent van de leerlingen in het BSO. In 2019 is dat gedaald tot 4 procent in het ASO, 8 procent in het TSO en 16 procent in het BSO. 

Het blijft wel opvallend dat in het TSO en het BSO nog meer gerookt wordt dan in het ASO. "Het TSO, maar vooral het BSO telt opvallend meer regelmatige rokers. Zij blijven de grootste uitdaging voor tabakspreventie, want eenmaal een regelmatige roker is het niet makkelijk om weer te stoppen", zegt Stefaan Hendrickx van het Vlaams Instituut Gezond Leven. 

Hij pleit ervoor om het aantal winkels waar je tabak kunt kopen drastisch te verminderen en de prijs te verhogen, zodat jongeren minder in de verleiding komen. "Er moet ook meer controle komen op de verkoop van sigaretten aan minderjarigen. We moeten ook blijven inzetten op de omgeving van jongeren, want die werkt heel sturend. Tabakspreventie in scholen en het stimuleren van ouders om te stoppen met roken is daarbij belangrijk." 

De daling in het cannabisgebruik is minder sterk. Het aantal leerlingen uit het secundair onderwijs dat ooit cannabis gebruikte daalde van 23 procent in 2000 naar 14 procent in 2019. Het regelmatige gebruik zakte van 6 naar 2 procent. Op de vraag of ze het afgelopen jaar cannabis gebruikt hadden antwoordde in 2000 nog 15 procent van wel en in 2019 11 procent. 

Opvallend is dat de daling de afgelopen tien jaar stopte en er sindsdien een lichte stijging van het gebruik zichtbaar is. "We zien dat jongeren de laatste jaren aangeven dat ze makkelijker aan cannabis geraken dan de jaren voordien en we zien ook een evolutie in de reacties die ze verwachten van vrienden. Er is een lichte stijging in het aantal jongeren dat verwacht dat hun vrienden positief gaan reageren op het gebruik van cannabis", zegt Katleen Peleman van VAD. "Dat kunnen mogelijke verklaringen zijn."

"Wat cannabispreventie bij tieners betreft, hebben we absoluut nog werk te doen", zegt ze. "Cannabis is schadelijk voor hersenen die nog in volle ontwikkeling zijn. Het verhoogt ook het risico op latere verslavingen, maar ook het risico op psychose speelt een rol bij minderjarigen."