Als een lopend (ondergronds) vuurtje: bosbrand in Frankrijk flakkert op na weken in turflaag te hebben gewoed
In het zuiden van Frankrijk is een bosbrand opnieuw opgeflakkerd nadat hij even ondergronds was gegaan. De oorzaak: een dikke turflaag in de bodem die het vuur verder voedde. Zoiets blussen kan, maar het vraagt veel inspanningen en vooral veel geduld.
In het Franse departement Gironde, zo’n vijftig kilometer ten zuiden van de stad Bordeaux, is een bosbrand opnieuw opgeflakkerd die in juli al eens 21.000 hectare in de as legde. De brandweer is er sinds gisteren opnieuw volop aan het blussen.
BEKIJK - De brand woedt in alle hevigheid.
De prefect van het departement, Martin Guespereau, verklaarde in de Franse media dat het vuur nooit echt gedoofd is. "De weersvoorspellingen zijn extreem ongunstig door de hittegolven, de lage luchtvochtigheid, de historische recorddroogte van de vegetatie en het feit dat er hier veel turf is."
Daardoor zou het vuur ondergronds zijn blijven branden, ook nadat het aan de oppervlakte gedoofd was en er dus geen vlammen meer te zien waren met het blote oog. Hoe kan dat?
Bosbrand in winterslaap
"Niet zo moeilijk", zegt Dominique Knapen, commandant van de brandweerzone Oost-Limburg. Hij moest deze zomer al drie keer uitrukken voor dezelfde bosbrand in Lanaken die in de ondergrond bleek verder te woeden, ook nadat hij gedoofd leek.
“Zo’n turflaag is brandbaar organisch materiaal, dat ontstaat wanneer afval (hout en bladeren, red.) in het bos langzaam afgebroken wordt.” Dat vormt een brandbare laag in de ondergrond."
“Als iemand een sigaret weggooit, dan kan dat wat blaadjes doen branden en op die manier een uitslaande bosbrand doen ontstaan in de boomkruinen. Maar dat vuur kan ook de turflaag in gaan. Door die turflaag lopen kanaaltjes met zuurstof.” Die kanaaltjes leiden het vuur dieper de bodem in.
Op die manier kan een bosbrand zeer lang blijven verder woekeren zonder dat aan de oppervlakte veel te zien is, op wat rook na. In de Canadese provincie British Columbia “overleefde” een bosbrand in 2019 zo zelfs de winter, om in de lente weer op te flakkeren.
Bossen opruimen dan maar? Niet zo snel
Hoe doof je zo’n ondergrondse bosbrand? Dat is minder makkelijk, aldus Knapen. "Het is handwerk. Het heeft niet veel zin om daar met een brandweerwagen op te spuiten, want dat water bereikt enkel de bovenlaag. Je moet heel diep blussen met een harde straal. Dat kan heel lang duren."
Zo was er de eerder vermelde natuurbrand in Lanaken, die pas na drie keer blussen onder controle kon worden gebracht. Ook voor de brand aan de Oudsberg moest het korps van Knapen een week nablussen.
De beste manier om te vermijden dat het zover komt, is het organisch afval in de bossen tijdig te ruimen, waardoor minder brandbaar materiaal kan opstapelen in de bodem. Maar dat gaat in tegen de nieuwste inzichten in bosbeheer. Dat organisch materiaal komt immers de dieren en planten in de bossen ten goede. Insecten leggen er bijvoorbeeld hun eitjes in, en rottend hout zorgt voor voedsel voor paddenstoelen en schimmels.
Daardoor groeit de turflaag in de bodem echter ook sneller aan. Op zich heeft Knapen daar ook geen probleem mee, maar hij pleit wel voor overleg tussen het agentschap Natuur en Bos, dat de bossen beheert, en de brandweerkorpsen.
"Wie ben ik om te zeggen dat je de fauna en flora niet moet beschermen? Maar we zullen wel tot een consensus moeten komen. We kunnen bijvoorbeeld een vakkenstelsel toepassen in bossen, met brandwegen waar het organisch materiaal voldoende geruimd is en het vuur dus kan worden tegengehouden. Als het misloopt, hebben we op die manier een kans."
Een geluk bij een ongeluk: in Vlaanderen komen amper grote bosbranden voor, omdat we nu eenmaal amper grote aaneengesloten natuurgebieden hebben. Maar in de Gironde weten ze dus wat hen te doen staat.