Minstens 1.500 euro pensioen: wie krijgt dat vandaag al? En hoe willen partijen dat betalen?

Sinds de nieuwjaarsreceptie van de N-VA exact een week geleden zijn onze pensioenen opnieuw een "hot topic". Voorzitter Bart De Wever zei er dat zijn partij de laagste pensioenen wel wil verhogen. Kan hij daarmee de Franstalige socialisten overtuigen, die een minimumpensioen van 1.500 euro na een loopbaan van 42 jaar, én een nieuwe "pensioenbonus" willen? Een stand van zaken. 

De Belgische pensioenen zijn niet gelijk verdeeld. Ten eerste hebben vrouwen duidelijk lagere pensioenen dan mannen. Dat heeft onder meer te maken met de loonkloof tussen mannen en vrouwen in dezelfde functie.

Vrouwen kiezen ook vaker dan mannen voor deeltijds werk, voor vormen van zogenoemd "tijdskrediet" en thematische verloven die raken aan hun pensioen. 

In de grafieken hieronder geven we brutocijfers en gaan we uit van "zuivere loopbanen", waarbij iemand bijvoorbeeld zijn hele leven als zelfstandige werkt.  

Daarnaast zijn de verschillen tussen de types loopbanen onmiskenbaar. Vastbenoemde ambtenaren - de zogenoemde "statutairen" - komen aan een gemiddeld pensioen van 2.731 euro per maand. Dat is meer dan het dubbele van een gemiddeld pensioen van werknemers (1.161 euro), en zowat het drievoudige van het gemiddelde pensioen van een zelfstandige. 

Twee belangrijke nuances hier: omdat de ambtenarenpensioenen zo hoog zijn, worden ze ook zwaarder belast. Netto zal dat verschil dus wat beperkter zijn. Werknemers kunnen anderzijds ook vaak profiteren van de zogenoemde "tweede pijler". Dat zijn groepsverzekeringen of pensioenfondsen die het werkelijke pensioen wat helpen optrekken.

Nee, België is internationaal bekeken geen "pensioenwalhalla". Een nettopensioen in België is gemiddeld ruim 66 procent (twee derde) van het inkomen dat je voordien had. 

Ons land is zo een Europese middenmoter: in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland of Zweden zijn de pensioenen lager ten opzichte van het nettoloon. In Nederland, Frankrijk of Denemarken zijn ze dan weer een pak hoger.

De hogere ambtenarenpensioenen zorgen ervoor dat 9 op de 10 vastbenoemenden een rustpensioen van bruto meer dan 1.500 euro krijgen. Amper een tiende van de ambtenaren zit dus onder dat bedrag.

De situatie is totaal verschillend bij de werknemers. Die pensioenen worden op een andere manier berekend (en nogmaals: bij hen is natuurlijk ook die tweede pijler van tel). Slechts een derde van de alleenstaandenpensioenen komt uit boven 1.500 euro bruto per maand. "Alleenstaande" betekent in het pensioenjargon: u ontvangt het pensioen alleen voor uzelf.

Zelfstandigen moeten vandaag vooral zelf hun appeltje voor de dorst bijeensparen. Minder dan 1 procent van de zelfstandigen (alleenstaanden) krijgt een brutorustpensioen van 1.500 euro.

De groep die aan een nettopensioen van 1.500 euro geraakt, is logischerwijs nog kleiner. Om daarvan een indicatie te krijgen, kan je kijken naar de mensen die een brutopensioen van minstens 1.750 euro ontvangen. Zij zullen in de meeste gevallen netto wel uitkomen boven de 1.500 euro per maand. 

Bij de ambtenaren is dat nog altijd 87 procent, terwijl slechts een vijfde van de werknemers daarop kan rekenen. Wie in zijn leven altijd als zelfstandige heeft gewerkt, mag een nettopensioen van 1.500 euro zo goed als zeker vergeten.

Er zal politiek zwaar onderhandeld worden om dat minimumpensioen van 1.500 euro erdoor te krijgen. Aan Vlaamse kant willen alle partijen dat, behalve de partijen in de regering.

CD&V en Open VLD noemen ook het pensioen van minimaal 1.500 euro, maar ze tellen dan wel het aanvullend pensioen (de "tweede pijler") mee. Enkel de N-VA pint zich niet vast op dat bedrag. Over de taalgrens noemen alle partijen behalve de liberalen van de MR het minimumpensioen van 1.500 euro. 

De N-VA spitst zich dus als enige Vlaamse partij niet toe op een pensioen van minimaal 1.500 euro. Maar de partij wil de wettelijke minimumpensioenen wel verhogen, met 8 procent over de hele legislatuur, bovenop de aanpassing aan de levensduurte (de indexering).

“Dat volledig minimumpensioen krijg je na 45 jaar werken”, aldus pensioenexpert van de N-VA Jan Spooren. “Wie 35 jaar heeft gewerkt, maar niet aan een pensioen van 1.500 euro netto komt, zal zijn pensioen volgens ons programma bovendien met 5 procent zien stijgen tegen 2024.”

Om dat te betalen, wil de partij vooral meer mensen aan het werk krijgen. Maar ook de gelijkgestelde periodes, waarin u niet werkt, maar wel pensioen opbouwt, kunnen worden herbekeken: “Aan periodes van ziekte of zwangerschap zullen we niet raken”, zegt Spooren, “maar de pensioensopbouw tijdens periodes van langdurige werkloosheid moeten we toch eens bekijken."

Voor de PS is dat wettelijk minimumpensioen van 1.500 euro wél een basiseis, een duidelijk verschil met de N-VA. Iedereen met een loopbaan van 42 jaar - 3 jaar vroeger dan nu - moet vanaf 2024 recht hebben op dat bedrag.

Als uw loopbaan korter is, willen de Franstalige socialisten bovendien een pensioen boven de armoedegrens garanderen. De pensioenbonus die de vorige regering afschafte (wie na zijn 62e nog werkt, krijgt elk jaar een bonus), moet dan weer opnieuw worden ingevoerd, vindt de PS. 

Nog anders dan de N-VA: de PS “verzet zich tegen elke maatregel die aan de gelijkgestelde periodes raakt”. Die periodes waarop u niet werkt, moeten dus volledig blijven meetellen bij de opbouw van uw pensioen. Om dat allemaal te kunnen betalen kijkt de PS onder andere naar de sociale partners. Een groter deel van de zogenoemde “welvaartsenveloppe” zou naar de pensioenen moeten vloeien, bovenop de indexering. 

Het uiterst rechtse Vlaams Belang gaat nog verder, en zit op vlak van minimumpensioenen opvallend op dezelfde lijn als de uiterst linkse partij PVDA. Iedereen die 40 jaar heeft gewerkt, moet voor Vlaams Belang een wettelijk pensioen van minstens 1.500 euro krijgen. "We kijken daarvoor naar gewerkte uren, zodat iedereen dat zelf kan spreiden", zegt Kamerlid Ellen Samyn.

Wie langer werkt dan die 40 jaar, verdient net als bij de PS een pensioenbonus. Na de leeftijd van 65 jaar, wil Vlaams Belang bovendien alle sociale bijdragen laten vallen. Om hun pensioenplan te betalen, kijkt de partij - hoe kon het ook anders - naar de kostprijs van migratie, en de belastingen die Vlamingen betalen, maar in Wallonië worden uitgekeerd.

De gelijkgestelde periodes, waarin u niet werkt, maar wel pensioen opbouwt, wil de partij dan herbekijken. Bovendien moeten de ambtenarenpensioenen worden afgetopt op 4.000 euro, en pensioenen boven de 3.000 euro zouden niet meer worden geïndexeerd.

De liberalen van de MR zijn de enigen aan Franstalige zijde die het minimumpensioen van 1.500 euro niet expliciet noemen. “Maar met de indexeringen komen we aan meer dan 1.400 euro”, laat aftredend minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) optekenen. Dat minimumpensioen zou u anderzijds al moeten krijgen na 20 jaar effectief werken (zonder gelijkgestelde periodes), vindt de partij.  

De MR stelt wel een reeks andere hervormingen voor, zoals een lijst met "zware beroepen" voor wie vroeger op pensioen mag, en een halftijds pensioen vanaf 60 jaar. Die voorstellen raakten er de afgelopen jaren niet door. Daarnaast valt ook bij de MR een pensioenbonus op: wie meer dan 42 jaar werkt, moet jaarlijks een bonus van 300 euro netto krijgen.

De partij zet uiteraard sterk in op het pensioenen van zelfstandigen: hun minimumpensioen moet omhoog en ze moeten geleidelijk aan even veel vakantiegeld ontvangen als werknemers en ambtenaren. Voor hoge pensioenen moet de "solidariteitsbijdrage" dan weer verdwijnen, een belasting die de SP.A net zou willen verhogen.  

De Franstalige groenen zitten op dezelfde lijn als de socialisten: iedereen die 42 jaar heeft gewerkt, moet een volledig minimumpensioen van netto 1.500 euro krijgen. In dat bedrag wordt enkel de eerste pijler meegerekend (het wettelijk minimumpensioen), want de tweede en de derde pijler wil de partij net als Groen afbouwen.

Ook voor Ecolo moet er opnieuw een “pensioenbonus” komen voor iedereen die langer werkt. Om de pensioenen van vrouwen te verhogen, wil de partij bekijken of méér periodes waarin niet wordt gewerkt, kunnen meetellen voor het pensioen. De kostprijs voor die maatregelen zoekt Ecolo naar zeggen bij "grote fiscale fraude". 

CD&V is een tussengeval. De partij gaat tegen 2024 voor een brutopensioen van minimum 1.500 euro. Maar om tot dat bedrag te komen, tellen ze wel het wettelijk minimumpensioen (eerste pijler) en het aanvullend pensioen (tweede pijler) bij elkaar. Het wettelijke minimumpensioen moet u anderzijds al na 20 jaar werken kunnen krijgen, maar daar tellen de gelijkgestelde periodes (zwangerschap, ziekte, etc.) dan weer niet mee. 

Dat wettelijk pensioen wil de partij “indexeren en optrekken”, zegt pensioenexpert Nahima Lanjri (CD&V). Het aanvullend pensioen moet verplicht worden aangeboden door alle werkgevers. En het bijdrage van het brutoloon daarvoor moet omhoog van 1,75 naar minstens 3 procent. Dat is hetzelfde voorstel als Open VLD en de MR. De gelijkgestelde periodes waarin u niet werkt, maar wel pensioen opbouwt, wil de partij behouden. 

Eenzelfde situatie bij Open VLD: ook de Vlaamse liberalen willen evolueren naar een pensioen van minimum 1.500 euro. Maar de partij telt dan wel het bedrag van de eerste pijler (het wettelijk minimumpensioen) en de tweede pijler (het aanvullend pensioen via de werkgever) bijeen. Om dat te betalen, wil de partij mensen in de eerste plaats langer aan het werk. 

Voor de gelijkgestelde periodes waarin u niet werkt, maar wel pensioen opbouwt, zit Open VLD op dezelfde lijn als de N-VA: periodes van ziekte en zwangerschap moeten blijven meetellen, maar "voor periodes van werkloosheid denken we wel dat er een verstrenging nodig is".  Net als CD&V en de MR willen de Vlaamse liberalen het aanvullend pensioen versterken, zodat elke werknemer een tweede pijler van minstens 3 procent van het brutoloon opbouwt. 

De uiterst linkse partij PVDA gaat voor een minimumpensioen van 1.500 euro netto, dat u volledig uitbetaald krijgt na een loopbaan van 40 jaar. Een verregaand voorstel identiek aan dat van Vlaams Belang. De partij zoekt daarvoor geld bij de grote fiscale fraude, een belasting van 1 procent op vermogens boven de 1,5 miljoen euro, en een herziening van de taxshift.

Interessant: bij het pensioen boven de 1.500 euro, stelt de partij voor om vrouwen een voordeel te geven. “Door de loonkloof en de kortere loopbanen (vrouwen verdienen gemiddeld minder dan mannen en nemen meer zorgtaken op zich, red.) ligt het pensioen van vrouwen een pak lager. Daarom willen we de jaren waarin vrouwen werken tijdelijk zwaarder laten doorwegen. Hun pensioenen kunnen daardoor snel met 11 procent omhoog”, zegt pensioenkenner van PVDA Kim De Witte.

De SP.A pleit al lang voor een minimumpensioen van netto 1.500 euro. Dat krijgt u volgens hun plannen volledig na een loopbaan van 42 jaar, net zoals bij de zusterpartij PS. Enkel de eerste pijler (het wettelijk pensioen) telt mee om aan dat bedrag te komen. De voordelen op de tweede en de derde pensioenpijler wil de partij namelijk net als de groenen afbouwen.

Iedereen die langer werkt dan 42 jaar, zou een “pensioenbonus” moeten krijgen, vindt de SP.A, al kleeft daar nog geen bedrag op. Opvallend, daarbij kijkt de partij niet enkel naar volledig gewerkte jaren, maar ook naar gewerkte uren, zodat nieuwe flexibele werkvormen meetellen. Om die hervorming te betalen, wil de partij meer belastingen heffen op vermogen. De zogenoemde “solidariteitsbijdrage” op hogere pensioenen (nu maximaal 2 procent) moet ook omhoog. 

Groen pleit voor een minimumpensioen van 1.500 euro voor wie een loopbaan van 42 jaar achter de rug heeft. Daarvoor wil de partij het wettelijk pensioen (eerste pijler) uitbreiden. Het aanvullend pensioen (tweede pijler) en pensioensparen (derde pijler) willen de groenen net als de SP.A ontmoedigen, door de fiscale voordelen erop af te bouwen. 

De gelijkgestelde periodes, waarin u niet werkt maar wel pensioen opbouwt, wil Groen behouden. En jaren waarin u een “zwaar beroep” uitoefent, moeten zwaarder doorwegen, vindt de partij. Ook ouderen die niet gewerkt hebben, wil Groen een zogenoemd “basispensioen” geven van minstens 1.140 euro.

Om al die voorstellen te financieren, moeten mensen langer aan het werk. Daarnaast kijken de Vlaamse groenen ook “naar de grootste vermogens en vervuilers”: “Wie een groot vermogen heeft van netto meer dan 1 miljoen euro, kan daarop een kleine belasting betalen om andere pensioenen te financieren”, geeft experte sociale zekerheid Evita Willaert (Groen) als voorbeeld.

Ook de Franstalige christendemocraten van het CDH mikken op een minimumpensioen van 1.500 euro bruto, en netto als dat mogelijk blijkt. In tegenstelling tot haar Vlaamse tegenhanger CD&V kijkt de partij daarvoor enkel naar het wettelijk pensioen (eerste pijler). Dat minimumpensioen krijgt u na een loopbaan van 45 jaar, of vroeger als dat budgettair kan. 

Ook het CDH heeft een pensioenbonus in zijn programma staan: wie langer werkt dan zijn 62e, moet opnieuw zo'n bonus krijgen. De gelijkgestelde periodes, waarin u niet werkt maar wel pensioen opbouwt, wil de partij bovendien behouden. Om dat te betalen wil het CDH de bijdragen omlaag die werkgevers betalen wanneer ze oudere werkkrachten aannemen, en ook voordelen zoals salariswagens moeten worden herbekeken.  

Tot slot, de kleinere Franstalige partij DéFI. Zij pasten hun pensioenprogramma wat aan nadat ze de voorstellen van PS-voorzitter Magnette onder ogen hadden gekregen. De partij ging eerst voor een minimumpensioen van 1.400 euro, maar trekt dat nu ook op tot 1.500 euro netto.

Daarvoor rekent de partij enkel op het wettelijk pensioen, en moet u er een loopbaan van 45 jaar op hebben zitten. Om die pensioenplannen te betalen, wil de partij het systeem van salariswagens afschaffen, de inkomsten uit vastgoed zwaarder belasten, en moeten de gelijkgestelde periodes worden bijgestuurd.