Anuna, Greta, Emma en Rahaf: Tienermeisjes schoppen de wereld een geweten

Anuna De Wever en Kyra Gantois zijn de jongste dagen niet meer uit de nationale en internationale media weg te denken. Ze zijn de initiatiefnemers van een actie waarbij jongeren op donderdag spijbelen om de overheden in Brussel op te roepen om meer inspanningen te doen voor het klimaat.  Afgelopen donderdag lokte dat protest 12.500 jongeren naar Brussel. 

De Wever en Gantois mochten ook al op gesprek bij enkele Vlaamse ministers, maar ze zijn vastberaden om door te gaan met hun actie tot aan de verkiezingen eind mei.  "We moeten op dezelfde nagel blijven kloppen en hopen dat het internationaal gaat", zei De Wever donderdagavond in de studio van "Het Journaal". "Let's change the world." 

Volgens De Wever en Gantois moeten we allemaal ons steentje bijdragen voor een beter klimaat, maar zou ook de overheid een grotere rol kunnen spelen dan ze nu doet. "Ik hoop dat we een klimaatplan kunnen opstellen tegen 2050, waarbij België een van de landen zal zijn die onder de 1,5 graad blijven", zeggen ze. 

Dat Vlaamse jongeren nu plots op straat komen, verrast Ellen Claes, docent burgerschapsvorming aan de KU Leuven, in de positieve zin. "Uit een internationaal onderzoek uit 2016 over burgerschap bij 14-jarige jongeren, kwam als resultaat dat Vlaamse en Nederlandse jongeren eigenlijk vrij passief zijn. Wat nu gebeurt, is dus eerder uitzonderlijk, zelf tot actie overgaan, doen ze niet vaak." 

Claes vindt het mooi om te zien dat de Vlaamse jongeren nu wel tot actie overgaan. "Vaak zien we dat mensen pas iets ondernemen wanneer een zaak hen echt aanbelangt. Deze jongeren gaan inderdaad zelf geconfronteerd worden met de gevolgen van wat er nu al dan niet voor het klimaat gedaan wordt." 

De Wever en Gantois werden voor hun actie rechtstreeks geïnspireerd door de Zweedse Greta Thunberg (16).  

(lees meer over Greta Thunberg onder de video)

De Zweedse Greta Thunberg (16) was dus de inspiratiebron voor de jonge Belgische klimaatactivistes. Thunberg begon in september met haar actie. Elke vrijdag gaat ze voor het parlementsgebouw in Stockholm zitten om aandacht te vragen voor het klimaat.  Afgelopen vrijdag was het al haar 22e actiedag. En zelfs de sneeuw houdt haar niet tegen (zie foto hieronder en lees verder onder de tweet). 

Midden december, terwijl in Polen de Klimaattop bezig was, riep ze jongeren wereldwijd ook al op om haar te volgen in haar actie. Toen kreeg ze navolging in Duitsland en Polen en enkele weken later werd haar voorbeeld dus ook in ons land gevolgd. Vrijdag waren er ook klimaatmarsen met jongeren in Zwitserland en Duitsland.

Al die acties ontlokten David Van Reybrouck, schrijver en een van de ambassadeurs van de klimaatzaak (een collectieve rechtszaak van burgers die via de rechtbank de Belgische staat en de gewesten proberen te dwingen hun klimaatbeloftes na te komen), op Twitter al de reactie: "Zou januari '19 het nieuwe mei '68 worden?" 

(lees verder onder de video) 

Thunberg hield ook een opgemerkte toespraak tijdens de Klimaattop in Polen.  Daar zei ze onder meer zonder verpinken: "Jullie zijn niet volwassen genoeg om op de noodrem te gaan staan. Jullie stalen onze toekomst. We kunnen een crisis niet oplossen als we ze niet eens als een crisis behandelen."

Dat Thunberg Anuna De Wever en jongeren in andere landen rechtstreeks geïnspireerd heeft, is mogelijk ook te verklaren door de kracht van sociale media en de impact ervan op jongeren. "Daar passeren heel veel inspirational speeches van jonge mensen", zegt Ellen Claes. "Dat verspreidt zich dan zeer snel. Het nadeel is wel dat die boodschap vaak vooral rondgaat in een groep van gelijkgestemden, mensen die qua  achtergrond meer op elkaar lijken." 

"In eerste instantie komt dit protest dus van jongeren die hier thuis ook al mee bezig waren", gaat Claes verder. "Maar jongeren die dat sociaal engagement niet van thuis meegekregen hebben, maar wel mee gaan betogen, gaan dat gesprek nu ook naar hun keukentafel brengen. Het is ook een heel interessante oefening voor ouders en scholen die over dat spijbelen een standpunt moeten innemen. Maar intussen wordt er over die klimaatproblematiek wel gediscussieerd. Het zet iedereen aan tot kritisch denken. Uiteindelijk hadden wij als volwassenen ook al meer kunnen doen." 

Maar het klimaat is niet het enige thema waar jonge meisjes van wakker liggen. 

In de nasleep van #metoo, blijven vrouwen en jonge meisjes wereldwijd aandacht vragen voor seksueel grensoverschrijdend gedrag,  geweld tegen vrouwen en seksisme. 

De Nederlandse Ambrien Moeniralam (16) tekent zogenoemde "catcalls" (straattaal voor het naroepen van vooral vrouwen op publieke plaatsen met seksueel getinte opmerkingen) met kleurkrijt op de grond in de straten waar ze te horen waren. De foto's ervan deelt ze op haar Instagramaccount. 

(lees verder onder de Instagrampost)

Ambrien liet zich inspireren door het Instagramaccount "Cat calls of New York". "Ik vond het zo kleurrijk en heftig tegelijk dat ik hen meteen een bericht gestuurd heb dat ik het een heel goed initiatief vond", zegt ze.  "Toen zag ik dat er zulke accounts over de hele wereld bestonden, maar nog geen in Nederland. Dus besloot ik om zelf foto's te maken van catcalls in Amsterdam." 

Bekijk meer krijttekeningen van Ambrien in dit filmpje en op haar Instagramaccount Cat Calls of Amsterdam (en lees verder onder de video): 

Dat dit artikel uitsluitend meisjes in de kijker zet, is volgens Ellen Claes misschien niet helemaal toevallig. "Uit datzelfde internationale onderzoek blijkt ook dat meisjes op 14-jarige leeftijd meer geneigd zijn om maatschappelijk engagement op te nemen. Op die leeftijd is er op het vlak van politieke kennis wel geen verschil tussen jongens en meisjes. Op hun 18e weten jongens vaak wel meer over politiek dan meisjes en zijn zij eerder geneigd om een politieke carrière te ambiëren dan meisjes. De conclusie is dus dat meisjes ergens in hun adolescentie helaas nog altijd afhaken als het gaat over die meer conventionele vorm van burgerschap en participatie." 

Emma González (19) overleefde in februari vorig jaar een schietpartij in haar school in Parkland, Florida. 17 van haar medeleerlingen werden er doodgeschoten. Zelf verstopte ze zich met medeleerlingen 2 uur lang in het lokaal waar ze les hadden. 

González werd daarna het gezicht van het jongerenprotest tegen de lakse wapenwetgeving in Amerika.  "We call BS (gedaan met de bullshit)", zei González, die de politici en Trump opriep om jongeren te beschermen. "We willen geen aanvalswapens meer zien. Nooit meer zo'n bloedbad. Nooit meer." 

Er volgden beklijvende speeches, betogingen, opiniestukken in kranten en interviews op televisie. González organiseerde ook mee de March for Our Lives in Washington, die het grootste studentenprotest ooit werd in de Amerikaanse geschiedenis. 

Nadat ze daar het  woord genomen had, stond ze nog minutenlang zwijgend, terwijl de tranen over haar wangen stroomden, op het podium. Haar hele tijd op het podium duurde even lang als de tijd die de schutter nodig had om 17 mensen te doden en vele anderen te verwonden (zie foto hierboven en video hieronder). 

(lees verder onder de video)

Volgens Ellen Claes kan het engagement van onze jongeren zeker ook mee geïnspireerd zijn door de March for Our Lives vorig jaar. 

Beluister hier de podcast van Amerikacorrespondent Björn Soenens "March for Our Lives: de moed van Emma González". 

Het Palestijnse tienermeisje Ahed Tamimi (17) belandde door haar activisme vorig jaar zelfs in de cel. Ze werd acht maanden vastgehouden in een Israëlische gevangenis omdat ze twee Israëlische soldaten geslagen had. 

Tamimi, op dat moment nog maar 16, werd eind 2017 opgepakt nadat een video, gefilmd door haar moeder, viraal was gegaan waarin te zien was hoe ze Israëlische militairen in het gezicht slaat. 

Ze was toen al niet aan haar proefstuk toe. Tamimi komt uit een familie met een lange geschiedenis van verzet tegen de Israëlische bezetting van de Westelijke Jordaanoever. Toen ze amper 11 was, was in een vergelijkbare video al te zien hoe ze tekeer ging tegen een Israëlische militair. 

Voor veel Palestijnen in de bezette gebieden is Tamimi uitgegroeid tot een symbool van het verzet. Nadat ze vorige zomer vrijgelaten was uit de gevangenis, gaf ze een persconferentie waarin ze zei dat de strijd verdergaat. Ze wil rechten gaan studeren "om de Palestijnse zaak te verdedigen op internationale fora". 

Palestijnse activisten prijzen haar acties, maar in Israël beschuldigen velen haar familie ervan dat ze de jonge Tamimi als propaganda-instrument gebruiken. 

Bekijk het Journaalitem van 29 juli vorig jaar waarin Tamimi te zien is na haar vrijlating uit de gevangenis: (en lees verder onder de video)

Nog een jongedame van wie het verhaal de wereld in de ban hield, is de Saudische Rahaf Mohammed al-Qunun. Zij werd begin dit jaar wereldnieuws toen ze zich opsloot in haar hotelkamer in Bangkok (Thailand) uit vrees om naar haar Saudische familie teruggestuurd te worden. 

Via sociale media vroeg ze de wereld om hulp. Het meisje zei dat ze de islam had afgezworen en dat ze voor haar leven vreesde als ze moest terugkeren naar haar thuisland. Haar grootste drijfveren om haar familie te ontvluchten, waren haar drang naar vrijheid en onafhankelijkheid.

"De Saudische overheid controleert het leven van een vrouw, haar job, alles. Vrouwen mogen zelfs niet alleen reizen. Vrouwen in Saudi-Arabië worden behandeld als kinderen, ook al zijn ze 50 of 60 jaar oud. Ze behandelen vrouwen vreselijk. We zijn niet vrij en we hebben niet de rechten van een man." 

De Verenigde Naties erkenden haar hachelijke situatie en verleenden haar de status van vluchteling. Canada ging uiteindelijk in op de vraag om haar op te vangen en asiel te verlenen. Haar familie heeft haar intussen verstoten. 

Rahaf Mohammed al-Qunun wil een voorbeeld zijn voor lotgenoten. "Het aantal vrouwen dat wegvlucht uit Saudi-Arabië zal stijgen. Want in Saudi-Arabië zelf krijgen ze geen bescherming", zegt ze. "Ik hoop dat mijn verhaal andere vrouwen moed zal geven om dapper en vrij te zijn." 

Herbekijk hier het Journaalitem over het eerste interview van Rahaf al-Qunun: (en lees verder onder de video)

Of de acties van deze tienermeisjes op lange termijn iets uithalen, of ze de wereld en de politici echt een geweten gaan schoppen, blijft natuurlijk de vraag. "In Vlaanderen is de politieke zelfredzaamheid bij jongeren laag", zegt Dorien Sampermans, projectmedewerker rond burgerschap bij Katholiek Onderwijs Vlaanderen, die zich ook baseert op het eerder vermelde onderzoek. "Dat wil zeggen dat ze over het algemeen het gevoel hebben dat ze weinig kunnen betekenen, geen invloed hebben." 

"Als deze klimaatmarsen de jongeren het gevoel geven dat ze hier echt iets mee kunnen bereiken, dan is het mogelijk dat dit geen tijdelijk fenomeen is", gaat Sampermans verder. "Maar als ze het signaal krijgen dat er toch niets gebeurt, dan blijft die politieke zelfredzaamheid laag en dan kan dat protest en dat activisme weer wegebben. Op dit moment zijn ze erg geëngageerd, ook doordat ze die buitenlandse voorbeelden zien, maar als ze weer een negatieve ervaring hebben, gaat hun politieke zelfredzaamheid er ook weer op achteruit."