Geef mij een boeiende job! - Van Gramberen-Maenen

Mieke Van Gramberen is arbeidsmarkt- en organisatiedeskundige bij Flanders Synergy. Seth Maenen is organisatiedeskundige.

Het was een boeiende "Pano" vorige week! Er is al veel inkt gevloeid over “werken tot 67”. Maar al te vaak werd het debat herleid tot uren waarop er gewerkt wordt en/of loon. Gaat de 38 urenweek worden behouden of verlaten? Gaan uren op kwartaal of jaarbasis worden berekend? Mogen overuren worden gepresteerd en zo ja, tegen welke voorwaarden? Deze "Pano" heeft als verdienste dat ze verder kijkt.

Al te vaak wordt de essentie over het hoofd gezien in het debat over werkbaar werk. De belangrijkste uitdaging inzake werkbaar werk ligt immers niet in het aanpassen van de arbeidstijd op zich, maar in het verminderen van de stresserende en afstompende arbeidstijd. Onze samenleving heeft nood aan jobs die zo weinig mogelijk frustraties en spanningen veroorzaken en die zo motiverend en interessant als mogelijk zijn.

De beste brandstof om langer te werken met goesting ligt met andere woorden niet aan de voorwaarden op vlak van loon of arbeidstijd, maar wél in de inhoudelijke organisatie van het werk zelf. Dit kwam mooi tot uiting in de getuigenissen van Vandevelde, Terumo en De Kade.

De stiksters bij Vandevelde staan in voor de creatie van een volledige lingerieset. Ze hebben zicht op het geheel. Er wordt naar hun mening gevraagd. Zo zijn ze fier op de collectie die ze hebben gecreëerd. De operatoren bij Terumo werken in een vernieuwde organisatiestructuur met inbegrip van zelfsturende teams. Hun werk werd gevarieerder en rijker.

Zij kregen daarmee van hun leidinggevenden een echt antwoord op hun vraag: "Wij willen en kunnen meer dan strikt het uitvoerende werk”. Bij de Kade denken leerkrachten na over hoe zij de toekomst van hun school willen vormgeven. Ze kwamen na 8 maanden tot een blauwdruk, gedragen door het voltallige personeel.

En toch zijn deze voorbeelden nog te weinig mainstream. Menig productiearbeider in ons land werkt in een organisatie waar werk in kleine uitvoerende deeltjes is opgeknipt. Zij hebben weinig zicht op het eindproduct en er wordt al helemaal niet verwacht dat zij meedenken over de organisatie van het werk.

Menig bedrijfsleider zal met verwondering kijken naar het enthousiasme van de teams bij Terumo die een productiviteitstijging van meer dan 10% realiseerden, terwijl de inbreng van de leidinggevenden net afnam.

Menig werknemer die akte mag nemen van een reorganisatie die de bedrijfsleiding heeft bedacht, zal verbaasd kijken naar het participatief reorganiseren bij de Kade. Leerkrachten en medewerkers hertekenen daar de organisatie van onderuit, iedereen heeft een stem en toch houden zij een stevig tempo in het veranderingsproces.

Deze bedrijfsverhalen hebben gemeenschappelijk dat ze vertrekken vanuit een positief mensbeeld. Mensen werken niet alleen om geld te verdienen, maar willen ook iets betekenen. Ze zijn betrokken op het werk en erg gemotiveerd als ze ook inspraak hebben in de manier waarop het werk wordt georganiseerd.

We moeten werk voor jong en oud opnieuw aantrekkelijk en duurzaam kunnen maken in bedrijven die tegelijk performant en veerkrachtig zijn.

Prof. Frederik Anseel heeft overschot van gelijk wanneer hij zegt dat de urgentie groot is en er zo snel mogelijk bijkomende initiatieven moeten worden genomen. We moeten onze bestaande manier van organiseren durven herdenken.

Kunnen de overheid en de sociale partners helpen om dit zinvol werk op grotere schaal tot stand te brengen? Ongetwijfeld. In het buitenland vinden we mooie voorbeelden waarbij overheid én sociale partners een gemeenschappelijke visie opbouwen rond de toekomst van werk.

Ze delen een ambitie én hebben concrete sporen uitgestippeld om de toekomst samen vorm te geven. Zo wil Finland tegen 2020 tot de Europese top behoren inzake levenskwaliteit en ambieert het met het Tekes-programma een bereik van 1.000 bedrijven. In Duitsland definieerden overheid en sociale partners negen speerpunten die de toekomst van de wereld van werk moeten vormgeven, geflankeerd door een ambitieus onderzoeks- en actieprogramma.

Werkbaar werk ontstaat immers niet bij decreet of wet. Werkbaar werk ontstaat op de bedrijfsvloer in dialoog tussen bedrijfsleiding, werknemersafgevaardigden en werknemers.

De overheid en sociale partners kunnen mee het verschil maken. Er is geen enkele reden te bedenken waarom dit in het buitenland wél en hier niet kan. Een sterke mobiliserende strategie zou werknemers én bedrijven wind in de zeilen geven.