3 weken kerstvakantie in basisonderwijs in strijd tegen corona: is onderwijs wel of niet de motor van de pandemie?

"In Vlaanderen is het chaos in de scholen”, zei federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) gisteren nog op de Franstalige zender RTL. En inderdaad, op dit hoge punt in de vierde golf hebben de scholen het allerminst gemakkelijk. 

Door het hoge aantal besmettingen zitten steeds meer leerlingen en leraren in quarantaine of ziek thuis. Op dit moment zijn 115 van de 4.000 Vlaamse scholen volledig gesloten. Vorige week waren dat er nog “maar” 69. 

"Een meerderheid van 87 procent van de Nederlandstalige scholen kreeg vorige week te maken met een kleine (minder dan 5 gevallen) of een grote (meer dan 5 gevallen) uitbraak", zegt Sciensano-viroloog Steven Van Gucht. 

Minister Vandenbroucke wilde gisteren niet naar de scholen zelf wijzen. "Ik denk dat de onderwijzers en de directies doen wat ze kunnen. Ik stel vast dat er een enorme golf van besmettingen is in de scholen en dat is een probleem."

Dat wordt bevestigd door de cijfers van het gezondheidsinstituut Sciensano en van de Centra voor Leerlingenbegeleiding, de CLB’s. Uit de data van Sciensano blijkt duidelijk dat, in tegenstelling tot bij de volwassenen,  het aantal besmettingen bij kinderen nog sterk toeneemt. Vooral bij de jonge kinderen. 

Steven Van Gucht bevestigt dat. "Over de verschillende leeftijden heen zien we nu heel duidelijke verschillen optreden. De cijfers stijgen momenteel alleen nog bij kinderen (+39 procent) en tieners (+17 procent) en in mindere mate ook nog bij dertigers en veertigers. Bij alle andere leeftijdsgroepen zien we momenteel reeds dalingen."  

Dat kan je ook duidelijk zien in deze grafiek, vooral aan de stippellijnen die het aantal besmettingen tonen in de leeftijdscategorieën 0-9 en 10-19 jaar tijdens de afgelopen weken.

Kinderen uit de lagere school hebben op dit moment de grootste kans om positief te testen. Leerkrachten testen ook meer dan dubbel zo vaak positief in vergelijking met de rest van de bevolking.

Uit de meest recente cijfers van de CLB’s blijkt dat het absolute aantal besmettingen in het onderwijs de afgelopen weken heel snel gestegen is:

Geert Molenberghs, biostatisticus aan de UHasselt en de KU Leuven windt er geen doekjes om: volgens hem is het onderwijs op dit moment de motor van de epidemie in ons land. 

“Het is jammer dat we het zo moeten noemen, want niemand kan eraan doen omdat de kinderen op dit moment nog niet gevaccineerd zijn.” Molenberghs stelt vast dat basisscholen op dit moment belangrijke plekken zijn waar dagelijks nog niet-gevaccineerde mensen samenkomen: kinderen die jonger zijn dan 12 jaar en dus nog niet gevaccineerd mógen worden. 

Maar waarom is dat in deze golf nu zo’n probleem? Door de deltavariant van het coronavirus is de besmettelijkheid en de overdracht van het coronavirus ook groter bij de kinderen. “Dat was vorig jaar niet het geval. De incidentie (het aantal gevallen per 100.000, per 2 weken) zit in het lager onderwijs in Vlaanderen boven de 4.500. Dat is een ongezien getal en het blijft nog stijgen.”

Kinderen die besmet zijn met het coronavirus worden daar zelf meestal niet ziek van, maar dat ze besmet worden, is wel een probleem voor de maatschappij, waarschuwt Molenberghs. Het motoreffect bestaat er namelijk in dat de vele besmettingen bij de kinderen uitdeinen naar de hele samenleving. Dat begint bij de ouders en de grootouders, met wie ze in contact komen en dat eindigt in de ziekenhuizen.

Geert Molenberghs is ook lid van de GEMS, de groep van experten die advies geeft aan de politieke leiders van ons land. In een nieuw advies, dat de GEMS de afgelopen dagen heeft gemaakt op vraag van premier Alexander De Croo (Open VLD), pleitten ze voor een afkoelingsperiode voor het onderwijs. 

Samen met zijn collega-experten had Molenberghs geadviseerd om tien dagen lang het contactonderwijs zo veel mogelijk stil te leggen. Daarna kon het contactonderwijs onder strikte voorwaarden weer worden opgestart, als tenminste de cijfers duidelijk gestabiliseerd zouden zijn. 

Zo ver komt het niet: de kerstvakantie wordt wel met een week vervroegd in het basisonderwijs (kleuter + lager), vanaf 18 december, en zal dus drie weken duren in plaats van twee weken, zo heeft het Overlegcomité uiteindelijk beslist vandaag. 

Het secundair onderwijs moet vanaf komende maandag 6 december overschakelen op een hybride vorm van onderwijs, een mix van lessen in de klas en afstandsonderwijs. Die aanpak gaat voort in de week voor de kerstvakantie, hier wordt de vakantie dus niet vervroegd, al vinden in veel secundaire scholen in die week geen lessen meer plaats door examens en deliberaties.

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) heeft altijd tegengesproken dat het onderwijs de motor van de epidemie zou zijn. Dat de besmettingen stijgen in het onderwijs loopt volgens de minister parallel met de besmettingen in de rest van de samenleving. Hij heeft er zich de afgelopen twee jaar ook altijd hard voor ingezet om de scholen open te houden. 

Hij was dan ook ontstemd door het advies van de GEMS. “Ik denk dat er bereidheid is om offers te brengen. Maar ik vind dat we als samenleving prioriteit moeten geven aan onze kinderen, onze jongeren en dus aan onze scholen. Het laatste waar je het licht uitdoet, is naar mijn mening in de scholen”, zei hij in een reactie aan VRT NWS. 

Weyts wees erop dat virologische baten enerzijds en maatschappelijke kosten en baten goed afgewogen moeten worden, niet het minst voor de kinderen zelf. 

“Als scholen gesloten zouden worden - en zeker in het lager onderwijs - zullen ze opgevangen worden door de grootouders of in opvanginitiatieven waar ze weer in contact komen met anderen, terwijl we ze net zoveel mogelijk gescheiden moesten houden.”  

Hij wees er ook op dat de vraag van minister-president Jan Jambon, zijn partijgenoot, om het Overlegcomité vervroegd samen te roepen er net op gericht was om het onderwijs en de economie open te houden. Liever wou hij maatregelen nemen die ingrijpen op de vrijetijdsbesteding, want “het is gemakkelijker om niet naar Niels Destadsbader en de bioscoop te gaan dan niet naar school.”