Oost-Europa kleurt donkerrood op de coronakaart: wat is er aan de hand?

In Bulgarije is slechts 1 op de 4 volwassenen volledig gevaccineerd. Volgens de online wetenschappelijke publicatie "Our world in data", die verbonden is aan de universiteit van Oxford, heeft het land op dit moment de derde hoogste sterftecijfers door corona ter wereld. 

Sinds gisteren hebben Bulgaren een bewijs van vaccinatie nodig als ze toegang willen tot overdekte publieke plaatsen. In de hoofdstad Sofia en in andere Bulgaarse steden wordt geprotesteerd tegen die maatregel.

Ondertussen zijn de ziekenhuisopnames in Bulgarije de laatste dagen met 30 procent gestegen. Ziekenhuizen in Sofia stellen niet-essentiële operaties uit omdat ze de instroom van covidpatiënten amper aankunnen.

Letland is het eerste Europese land dat weer in lockdown gaat sinds de versoepelingen deze zomer. Ongeveer de helft van de volwassen bevolking is daar niet gevaccineerd. 

De eerste minister van Letland, Krisjanis Karins, kondigde aan dat de nieuwe lockdown zeker vier weken zou duren, tot 15 november. De overheid hoopt op die manier de stijgende besmettingscijfers in te dijken. 

"Ik bied mijn verontschuldigingen aan aan diegenen die gevaccineerd zijn, maar deze beperkingen gelden voor iedereen.", zegt de premier. Tegelijk roept hij de bevolking op om zich toch nog te laten inenten. "Er raken nog steeds te veel niet-gevaccineerden besmet met het virus. Het zijn zij die sterven in het ziekenhuis," klinkt het. 

In Slovakije zit het dagelijkse aantal besmettingen op de hoogste piek sinds begin maart. Dat bevestigen gegevens van het Slovaakse ministerie van Volksgezondheid. De afgelopen dagen lagen 1.000 mensen in het ziekenhuis met een besmetting, op een bevolking die half zo groot is als die van België.

Ook in Slovakije staan veel mensen weigerachtig tegenover vaccinatie. Dat scepticisme wordt gevoed door politici uit de oppositie, zoals de voormalige premier Robert Fico. Die haalde controverse over zich heen door op sociale media mensen actief op te roepen zich niet te laten vaccineren.

Polen heeft een groot aantal vaccins aan andere landen gedoneerd of verkocht. Dat komt omdat ook daar veel mensen een vaccin weigeren. Vooral in het centrum van het land, waar de bevolking over het algemeen vrij conservatief is, blijft de vaccinatiegraad opvallend laag.

De laatste dagen worden voor het eerst sinds mei 5.000 nieuwe besmettingen per dag vastgesteld. Dat meldt de Poolse minister van Volksgezondheid Adam Niedzielski. Hij noemt het "een explosie van covidgevallen die mogelijk tot drastische maatregelen kunnen leiden". 

Roemenië telt het momenteel het op één na hoogste aantal dagelijkse coronadoden ter wereld. De dagelijkse besmettingscijfers rijzen de pan uit, met 19.000 nieuwe besmettingen (op een totale bevolking van 19 miljoen) alleen al in de voorbije week. Dagelijks sterven er zo'n 400 tot 500 mensen aan Covid-19 in het land, dat is relatief gezien 20 keer zo veel als in België.

Ongeveer één op de drie volwassenen is gevaccineerd in Roemenië, waarmee het land aan het staartje van de Europese Unie bengelt. Amalia Hangiu, het hoofd intensieve zorg van een ziekenhuis in de hoofdstad Boekarest slaat alarm: "We hebben ongeveer 60 covidpatiënten. Ongeveer 90 procent van hen liggen op intensieve zorg en hebben beademing nodig." 

"Als we de regels hadden nageleefd en ons hadden laten vaccineren, waren we nu niet in deze catastrofe terechtgekomen", zegt Hangiu. Maar ook de Roemenen zijn dus niet erg happig op de vaccinaties. Van alle Europeanen zouden de Roemenen het meest wantrouwig staan tegenover hun gezondheidssysteem. 

Waarom is de situatie in Oost-Europa nu zo precair? Volgens de Poolse socioloog Tomasz Sobierajski, die verbonden is aan de universiteit van Warschau, moeten we het antwoord gaan zoeken in de geschiedenis van de regio. "De vaccins tonen ons dat de schaduw van het Sovjet-regime nog steeds rondspookt in de hoofden van de mensen", zegt Sobierajski. "Sommige mensen leven nog steeds in angst en wantrouwen."

Tot 30 jaar geleden waren de communistische Sovjets aan de macht in Oost-Europa en controleerde de staat het hele dagelijkse leven van de bevolking. Dat heeft geleid tot een enorm wantrouwen bij de bevolking tegenover alles wat de staat oplegt, en daar lijdt het aantal vaccinaties onder. 

"Het scepticisme van de bevolking wordt aangevuurd door populistische politici, die de mensen nog meer aansporen om achterdochtig te zijn," zegt Sobierajski.

Een bevraging van de Europese Commissie heeft aangetoond dat één op drie mensen in Oost-Europa de gezondheidszorg wantrouwt, tegenover een gemiddelde van 18 procent over de hele Europese Unie. 

Een andere erfenis van de Sovjet-Unie is de achtergestelde gezondheidszorg in de Oost-Europese landen. Veel gezondheidsinstellingen kampen met financiële problemen, waardoor het vertrouwen van de bevolking verder daalt.